Από την 1η Ιανουαρίου 2002 πάνω από 300 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες χρησιμοποιούν το Ευρώ ως ένα συνηθισμένο κομμάτι της καθημερινής τους ζωής. Χρειάστηκαν μόνο 10 χρόνια για να μεταβούμε από τη συνθήκη του Μάαστριχτ (Φεβρουάριος 1992), η οποία έδωσε το έναυσμα για τη θέσπιση κοινού Ευρωπαϊκού νομίσματος, μέχρι το σημείο που τα χαρτονομίσματα και τα νομίσματα του Ευρώ να διακινούνται σε 12 κράτη-μέλη της ΕΕ. Πρόκειται για εξαιρετικά μικρό χρονικό διάστημα πραγματοποίησης του παραπάνω στόχου, μοναδικό στην ανθρώπινη ιστορία.

Το Ευρώ έχει αντικαταστήσει τα διάφορα συναλλάγματα, που, σε πολλές από τις χώρες, είχαν μακραίωνη ιστορία απεικονίζοντας σύμβολα και όργανα της εθνικής τους κυριαρχίας. Το νέο νόμισμα οδήγησε την Ευρώπη πολύ πιο κοντά στην οικονομική ενοποίηση. Έχει, επίσης, δώσει στους Ευρωπαίους πολίτες μια πιο ξεκάθαρη αίσθηση ότι μοιράζονται μία κοινή Ευρωπαϊκή ταυτότητα. Με το Ευρώ στις τσέπες τους, οι πολίτες μπορούν να ταξιδεύουν και να ψωνίζουν σχεδόν σε όλη την ΕΕ χωρίς να χρειάζεται να αλλάξουν συνάλλαγμα.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα ενός ενιαίου Ευρωπαϊκού νομίσματος? Περί το 1970, η έκθεση Werner, από το όνομα του τότε πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου, πρότεινε μία σύγκλιση μεταξύ των οικονομιών και των νομισμάτων των, έξι τότε, χωρών της ΕΕ. Το πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση δεν έγινέ παρά μόνο τον Μάρτιο του 1979, όταν το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ) έλαβε σάρκα και οστά. Το ΕΝΣ σχεδιάστηκε για να μειώσει τις διακυμάνσεις των δεικτών συναλλάγματος μεταξύ των νομισμάτων των κρατών-μελών. Τα περιθώρια διακύμανσης περιορίστηκαν μεταξύ 2,25% και 6%. Αλλά οι μηχανισμοί του ΕΝΣ αποδυναμώθηκαν από μία σειρά κρίσεων που προκλήθηκαν από την αστάθεια του Αμερικανικού δολλαρίου και την αδυναμία κάποιων νομισμάτων που έγιναν θήραμα των κερδοσκόπων, ειδικά σε περιόδους διεθνών εντάσεων.

Η ανάγκη για μία περιοχή νομισματικής σταθερότητας αυξανόταν σταδιακά καθώς η Ευρώπη σημείωνε πρόοδο ως προς την ολοκλήρωση μίας ενιαίας αγοράς. Η Κοινή Ευρωπαϊκή Δράση, που υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 1986, υπαινισσόταν σύγκλιση μεταξύ των Ευρωπαϊκών οικονομιών και την ανάγκη μείωσης των διακυμάνσεων στους δείκτες συναλλάγματος μεταξύ των νομισμάτων τους. Πώς άλλωστε θα μπορούσε μία ενιαία αγορά, βασισμένη στην ελεύθερη διακίνηση πολιτών, αγαθών και κεφαλαίου, να λειτουργήσει σωστά, εαν τα νομίσματα που συμμετείχαν μπορούσαν να υποτιμηθούν? Η υποτίμηση ενός νομίσματος θα του έδινε ένα άδικο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και θα οδηγούσε σε διαστρέβλωση στον τομέα του εμπορίου.

Το Ιούνιο του 1989, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Μαδρίτη, ο Πρόεδρος της Κομισιόν, Ζακ Ντελόρ (Jacques Delors) ξεκίνησε εισήγαγε ένα σχέδιο και ένα χρονοδιάγραμμα για την επίτευξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ενοποίησης (ΟΝΕ). Έγινε ξανά μνεία στο σχέδιο αυτό στη Συνθήκη του Μάαστριχτ τον Φεβρουάριο του 1992. Η Συνθήκη έθεσε κάποια κριτήρια, τα οποία θα έπρεπε να πληρούν οι υποψήφιες χώρες προς ένταξη στην ΟΝΕ. Τα κριτήρια αυτά είχαν να κάνουν με οικονομική και και χρηματοοικονομική πειθαρχία: έλεγχος του πληθορισμού, μείωση των δεικτών τόκων, μείωση του ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ, περιορισμός του δημόσιου δανεισμού με μέγιστο το 60% του ΑΕΠ και σταθεροποίηση του δείκτη συναλλάγματος του εθνικού νομίσματος.

Σύμφωνα με τα προτόκολλα που επισυνάφθηκαν στη Συνθήκη, η Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο έλαβαν το δικαίωμα να μη προχωρήσουν στο τριτο στάδιο της ΟΝΕ (π.χ. υιοθέτηση του Ευρώ), ακόμα και αν πληρούσαν τα κριτήρια. Ακολουθώντας σχετικό δημοψήφισμα, η Δανία ανακοίνωσε ότι δε σκόπευε να υιοθετήσει το Ευρώ. Η Σουηδία εξέφρασε και αυτή ενδοιασμούς.

Θα έπρεπε να υπάρχει ένας τρόπος διασφάλισης της σταθερότητας του ενιαίου νομίσματος, επειδή ο πληθωρισμός κάνει μια οικονομία λιγότερο ανταγωνιστική, υπονομεύει την εμπιστοσύνη των πολιτών και μειώνει την αγοραστική τους δύναμη. Έτσι μία ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δημιουργήθηκε, με έδρα τη Φραγκφούρτη και με εντεταλμένο έργο να θέτει τα επίπεδα των τόκων με τρόπο τέτοιο ώστε να διατηρείται η αξία του Ευρώ.

Στο Άμστερνταμ, τον Ιούνιο του 1997, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υιοθέτησε δύο σημαντικά ψηφίσματα:

• Το πρώτο, γνωστό και ως “συνθήκη σταθερότητας και ανάπτυξης”, δέσμευσε τις χώρες που συμμετείχαν να διατηρήσουν την προϋπολογιστική τους πειθαρχία. Όλες οι χώρες θα ήλεγχαν η μία την άλλη, μη επιτρέποντας τους να εμφανίσουν υπερβολικό έλλειμμα.
  
• Η δεύτερη συνθήκη σχετιζόταν με την οικονομική ανάπτυξη. Ανακοίνωσε ότι τα κράτη-μέλη και η Κομισιόν δεσμεύονταν αυστηρά να δώσουν προτεραιότητα στο θέμα των προσλήψεων.

Στο Λουξεμβούργο, τον Δεκέμβριο του 1997 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υιοθέτησε ένα επιπλέον ψήφισμα συνεργασίας των οικονομικών πολιτικών των κρατών. Αυτό περιελάμβανε τη σημαντική απόφαση ότι “οι υπουργοί των κρατών που ανήκουν στην Ευρωζώνημπορούν να συναντηθούν ανεπίσημα για να συζητήσουν θέματα σχετικά με τα κοινά και συγκεκριμένα καθήκοντά τους για το κοινό νόμισμα”. Οι πολιτικοί ηγέτες της ΕΕ άνοιξαν το δρόμο για ακόμα στενότερους δεσμούς μεταξύ των χωρών που υιοθέτησαν το Ευρώ, δεσμούς που επεκτείνονταν πέρα από την απλά νομισματική ενοποίηση, σε επίπεδο οικονομικών, προϋπολογιστικών, κοινωνικών και δημοσιονομικών πολιτικών.

Η πρόοδος για την επίτευξη της ΟΝΕ έχει κάνει ευκολότερη υπόθεση το άνοιγμα και την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς. Παρά την τεταμένη διεθνή κατάσταση (χρηματιστηριακή κρίση, τρομοκρατικές επιθέσεις, πόλεμος στο Ιράκ), η Ευρωζώνη απολαμβάνει τη σταθερότητα και την προβλεψιμότητα που είχαν ανάγκη οι επενδυτές και οι καταναλωτές. Η εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων πολιτών απέναντι στο Ευρώ ενισχύθηκε από την επιτυχή και απρόσμενα γρήγορη εισαγωγή νομισμάτων και χαρτονομισμάτων κατά το πρώτο μισό του 2002. Οι πολίτες εκτιμούν τη δυνατότητα του να μπορούν να ψωνίζουν ευκολότερα. Τώρα πλέον μπορούν απευθείας να συγκρίνουν τις τιμές σε διαφορετικές Ευρωπαϊκές χώρες.

Το Ευρώ έχει γίνει το δεύτερο σημαντικότερο συνάλλαγμα στον κόσμο. Χρησιμοποιείτε όλο και περισσότερο για πληρωμές διεθνούς επιπέδου και ως αποθεματικό συνάλλαγμα, μαζί με το Αμερικανικό δολλάριο. Η ενσωμάτωση μεταξύ των οικονομικών αγορών στην Ευρωζώνη έχει επιταχυνθεί, με πολλές συγχωνεύσεις να λαμβάνουν χώρα. Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για τις οικονομικές υπηρεσίες θα εφαρμοστεί εντός του 2005.

Το Ευρώ, βήμα προς βήμα