Ολυμπία

Το ιερό της Ολυμπίας

Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα ιερά της αρχαιότητας, αφιερωμένο στον πατέρα των θεών, τον Ολύμπιο Δία. Η Ολυμπία είναι η γεννέτειρα των Ολυμπιακών αγώνων και η τοποθεσία που διεξάγονταν. Το μέρος αυτό κατοικείται συνεχώς από την 3η χιλετία π.Χ. και κατά την ύστερη Μυκηναϊκή περίοδο έγινε θρησκευτικό κέντρο.

Οι ανασκαφές στην Ολυμπία, από Γάλλους αρχαιολόγους, άρχισαν τον Μάιο του 1829, δύο χρόνια μετά τη μάχη του Ναυαρίνου. Τα ευρήματα (μετώπες από τον οπισθόδομο και μέρη από μετώπες του πρόναου του ναού του Δία) μεταφέρθηκαν στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, όπου εκτίθενται μέχρι και σήμερα. Όταν η Ελληνική κυβέρνηση ενημερώθηκε για τη λεηλασία των τεχνουργημάτων, οι ανασκαφές σταμάτησαν.

Οι ανασκαφές άρχισαν συνεχίστηκαν 45 χρόνια μετά από Γερμανούς αρχαιολόγους. Η έρευνα συνεχίζεται μέχρι σήμερα από το Γερμανικό Ινστιτούτο Αρχαιολογίας στην Αθήνα και από την Εφορεία Αρχαιοτήτων στην Ολυμπία.

Το ιερό της Ολυμπίας απλώνεται στους καταπράσινους πρόποδες του λόφου του Κρονιου, όπου συναντώνται οι ποταμοί Αλφειός και Κλαδεος. Κατά την αρχαιότητα, η κοιλάδα μεταξύ των δύο ποταμών ήταν γεμάτη αγριελιές, λεύκες, δρύες, πεύκα και άλλα δέντρα. Τα δέντρα αυτά έδωσαν στο κέντρο του ιερού την ονομασία Άλτις, που σημαίνει άλσος.

Η Άλτις είναι η περιοχή της Ολυμπίας που περιλαμβάνει τα κύρια θρησκευτικά κτήρια, τους ναούς και τις αναθηματικές προσφορές του ιερού. Τα επικουρικά κτήρια, οι οικίες των ιερέων, τα λουτρά, οι περιοχές για την προετοιμασία των αθλητών, οι ξενώνες και άλλα κτήρια που χτίστηκαν έξω από το σύμπλεγμα. Η αρχή της λατρείας όπως και οι μυθικές μονομαχίες που έλαβαν χώρα στην Ολυμπία, χάνονται βαθιά στον χρόνο. Στα τέλη της Μυκηναϊκής περιόδου υπήρχε ήδη μια εγκατάσταση στην περιοχή και κατά τη Γεωετρική και την Αρχαϊκή περίοδο θεμελιώθηκαν τα πρώτα απλά κτήρια του ιερού.

Οι αγώνες άρχισαν το 776 π.Χ. για να τιμήσουν τον Δία. Ο Πέλοπας, ο βασιλιάς της Πελοποννήσου, ήταν, σύμφωνα με τη μυθολογία, ο εμπνευστής των Ολυμπιακών Αγώνων. Στην αρχή οι αγώνες, που από την αρχή εως το τέλος τους κυριαρχούνταν από θρησκευτικό χαρακτήρα και από αυστηρών αρχών τελετουργικό, λάμβαναν χώρα μπροστά από τους ναούς. Αργότερα όμως, επειδή τόσο οι αθλητές όσο και οι θεατές αυξήθηκαν, μεταφέρθηκαν σε καλά οργανωμένες εγκαταστάσεις. Την ίδια στιγμή τα αθλήματα (τρέξιμο, πένταθλο, άλμα εις μήκος, δίσκος, ακόντιο, πάλη, πυγμαχία, παγκράτιον και ιππασία) εμπλουτίσηκαν σε αριθμό και ποικιλία

Οι αναρίθμητες προσφορές του 7ου και του 6ου αιώνα π.Χ. τοποθετούνταν έξω σε δέντρα, σε βωμούς ή σε κόγχες του ιερού. Οι σημαντικότερες από αυτές τις προσφορές περιλάμβαναν μπρούτζινους τρίποδες και λέβητες αρίστης ποιότητας, πολεμικά λάφυρα (που κρέμονταν σε ιστούς) και άλλα αντικείμενα τέχνης και όργανα για τους αγώνες. Στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός του ιερού επιτέλους ολοκληρώνεται.

Η Ολυμπία πάντα λειτουργούσε ως τόπος πολιτικού σχεδιασμού και, ιδιαίτερα κατά την ύστερη αρχαιότητα, οι αγώνες συχνά έπεσαν θύμα πολιτικής εκμετάλλευσης από σημαντικές προσωπικότητες όπως Φίλιππός ο 2ος, ο Μέγας Αλέξανδρος και οι απόγονοί του. Μετά από την ολοκληρωτική υπόταξη της Ελλάδας στη Ρώμη, οι Ρωμαίοι σε ένδειξη της αυθεντικής ελληνικής καταγωγής του έλαβαν επίσης μερος στους αγώνες, αλλά την εποχή εκείνη η δόξα και το ιδεολογικό πνεύμα των αγώνων είχαν ήδη αποδυναμωθεί.

Η πόλη της Έλιδος, το αποκλειστικό ενδιαφέρον της οποίας επικεντρωνόταν στην προετοιμασία και διεξαγωγή των αγώνων, έγινε αμέσως εξαρτημένη από τους Αώνες και το ιερό της Ολυμπίας.

Κάποια από τα σημαντικότερα μνημείς της τοποθεσίας:

Ο ναος του Δία
IΧτίστηκε μεταξύ 470 και 457 π.Χ. και είναι ευρέως αποδεκτό ότι αντιπροσωπεύει το καλύτερο παράδειγμα κλασσικού Δωρικού αρχιτεκτονικού ρυθμού, έχοντας πλάτος 6 κιόνων και μήκος 13 κιόνων και εξωτερική κατασκευή διαστάσεων 64.12 x 27.66 x 20.25 μέτρα (μέγιστο ύψος στη μέση). Οι κολώνες αυτες είχαν ύψος 10,43 μέτρων και διάμετρο 2.21-2.25 μέτρων. Ο εσωτερικός τομέας του κτηρίου, που περικλειόταν από τις κιονοστοιχίες, αποτελούταν από ένα προτεμένισμα, έναν κύριο ναό (28.74 x 13.26 x 14.19 μέτρα) και έναν οπισθόναο. Το προτεμένισμα και ο κύριος ναός χωρίζονταν από πόρτες πλάτους 4.8 μέτρων.

Ο κύριος ναός περιελάμβανε δυόροφη κιονοστοιχία και μπαλκόνι όπως και το διάσημο άγαλμα του Δία (12.5 μέτρα ύψος, τοποθετημένο σε βάθρο διαστάσεων 9.93 x 6.25 μέτρων) κατασκευασμένο από τον Φειδία, τον πιο εξέχοντα γλύπτη της Ελληνικής αρχαιότητας. Το άγαλμα ήταν κατασκευασμένο από ελεφαντόδοντο και ΄ταν μερικών καλυμμένο από χρυσά φύλλα. Οι τοίχοι ήταν κατασκευασμένοι από ασβεστόλιθο και σε κάποια μέρη καλύπτονταν από μαρμαροκονίαμα, ενώ οι εσωτερικές κολώνες του κύριου ναού συδέονταν από τειχία κατασκευασμένα επίσης από μαρμαροκονίαμα, πλάτους 1 μέτρου. Η στέγη του κτηρίου ήταν ξύλινη και καλυπτόταν από μαρμάρινα τεμάχια.

Ο οπισθόναος ήταν αποκομμένος από τον κύριο ναό με έναν τοίχο και χρησιμοποιούταν για διαγγέλματα εξέχοντων επισκεπτών του ναού, ειδικά κατά τις περιόδους των Ολυμπιακών Αγώνων. Σήμερα, μόνο τα ίχνη των κιονοστατών του ναού είναι ορατά στην τοποθεσία. Κοντά στον οπισθόδομο του Ναού του Δία μεγάλωνε μια αγριελιά, η “Ελεά του Καλλιστεφάνου”, τα κλαδιά της οποίας χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή των κότινων των αθλητών.

Ο Ναός της Ήρας (Ηραίον)
Πρόκειται για Δωρικό ναό από τα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ.. Το Ηραίον είναι ένα από τα παλαιότερα παραδείγματα ναών μνημειωδών διαστάσεων της Ελληνικής αρχιτεκτονικής. Αρχικά κατασκευασμένο από ξύλο, ήταν ένα πλούσια διακοσμημένο μεγάλο κτήριο με σηκό 3 διαδρόμων (κύρια αίθουσα) όπου βρισκονταν τα αγάλματα της Ήρας και του Δία.

Το στάδιο
Στη σημερινή του μορφή χρονολογείται από τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.. Ο στίβος έχει μήκος 212.54 μέτρα και πλάτος 28.50 μέτρα. Στη νοτιότερη κεκλιμμένη επιφάνεια του σταδίου βρισκόταν μια πέτρινη πλατφόρμα για τους Ελλανοδίκες (διαιτητές) και απέναντι βρισκόταν ο βωμός της Δήμητρας Χαμυνης. Το στάδιο μπορούσε να φιλοξενήσει 45.000 θεατές.

Το Βουλευτήριο
Το Βουλευτήριο αποτελείται από δύο κτήρια που χρονολογούνται από τα μέσα του 6ου και από τον 5ο αιώνα π.Χ.. Ο βωμός του Ορκίου Διός, όπου οι αθλητές ορκίζονταν πριν από τους αγώνες, βρισκόταν μεταξύ των δύο κτηρίων.

Το Φιλίππειον
Κυκλικό κτήριο, το οποίο ο Φίλιππος ο 2ος άρχισε να χτίζει μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) και το οποίο ολοκληρώθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο. Χρησιμοποιούταν για την ηρωο-λατρεία της Μακεδονικής δυναστείας. Τα αγάλματα ήταν έργα τέχνης φιλοτεχνημένα από τον Λεοχάρη.

Το Λεονίδειο
Αυτός ο ξενώνας χτίστηκε περί το 330 π.Χ.. Πήρε το όνομά του από τον δωρητή και αρχιτέκτονα, Λεωνίδα της Νάξου. Σημαντικοί επισκέπτες και επίσημοι της τότε εποχής έμειναν εδώ κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους.

Το εργαστήριο του Φειδία
Χτίστηκε για να στεγάσει τις εργασίες κατασκευής του χρυσελεφάντινου αγάλματος του Δία. Μέσα και έξω από το εργαστήριο βρέθηκαν εργαλεία, καλούπια terra-cotta και άλλα τεχνήματα σχετιζόμενα με την εργασία του καλλιτέχνη.

Η παλαίστρα
Χτίστηκε κατά τη διάρκεια του 3ου αιώνα π.Χ. και χρησιμοποιούταν ως προπονητήριο πάλης, πυγμαχίας και άλματος.

Το Γυμνάσιο
Αυτό το κλειστό ορθογώνιο κτήριο του 2ου αιώνα π.Χ. με το μεγάλο προαύλιο, χρησιμοποιούταν από τους αθλητές ως προπονητήριο για τα αθλήματα του ακοντίου, του δίσκου κτλ.

Το Πρυτανείο
Το Πρυτανείο (αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.) στέγαζε τους Πρύτανεις (διοικούσα αρχή του ιερού). Η ιερή εστία με την αιώνια φλόγα βροσκόταν εντός του κτηρίου.

Τα Θησαυροφυλάκια
Πρόκειται για μικρούς ναούς-αφιερώματα κυρίως από Ελληνικές πόλεις και αποικίες. Υπάρχουν ίχνη 12 μικρών ναών αλλά μόνο 5 από αυτούς είναι αναγνωρίσιμοι σε κάποιο βαθμό βεβαιότητας και συγκεκριμένα αυτοί που χτίστηκαν από τις πόλεις της Σικυωνος, του Σελινίου, του Μεταπόντιου, των Μεγάρων και του Γέλα.

Το αρχαιολογικό μουσείο

Το αρχαιολογικό μουσείο της Ολυμπίας είναι ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά μουσεία στην Ελλάδα. Η συλλογή του περιλαμβάνει τεχνήματα από το ιερό του Ολυμπίου Διός. Το νέο μουσείο κατασκευάστηκε το 1975 και τελικά άνοιξε το 1982.

Το μουσείο έχει:

• μια συλλογή από terra-cotta (Προϊστορική, Αρχαϊκή και Κλασσική περίοδος)
• μια συλλογή μπρούτζινων αντικειμένων
• μια συλλογή γλυπτών(από την αρχαϊκή εως τη Ρωμαϊκή περίοδο)
• μια συλλογή από τους Ολυμπιακούς Αγώνες

μεταξύ των σημαντικότερων εκθεμάτων του μουσείου βρίσκονται:

Η γλυπτή διακόσμηση από το Ναό του Διός
Υπήρχαν 42 φιγούρες που διακοσμούσαν τα δύο αετώματα του ναού, 12 μετώπες και βρύσες σε σχήμα κεφαλιού λιονταριού, όπου το νερό κυλούσε κατά μήκος των δυο μεγαλύτερων πλευρών του ναού. Είναι μερικά από τα καλύτερα εναπομείναντα δείγματα αρχαίων Ελληνικών έργων τέχνης. Ακολουθείται η απέριττη τεχνοτροπία, ενώ χρονολογούνται από το πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ..

Το ανατολικό αέτωμα απεικονίζει την αρματοδρομία μεταξύ του Πέλοπα και του Οινόμαου, ενώ η κεντρική φιγούρα που κυριαρχεί απεικονίζει τον Δία. Το δυτικό αέτωμα παρουσιάζειτην απαγωγή των λάπιθων γυναικών από τους Κενταύρους ενώ ξεχωρίζει ο Απόλλωνας ως κεντρική φιγούρα. Στις μετώπες υπάρχει ανάγλυφη απεικόνιση των άθλων του Ηρακλή. Τα γλυπτά αυτά φιλοτεχνήθηκαν κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ..

Ερμής του Πραξιτέλους
Ένα από τα αριστουργήματα της αρχαίας Ελληνικής τέχνης. Ο Ερμής, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας, παρουσιάζεται να κρατά το βρέφος Διόνυσο. Είναι κατασκευασμένο από μαρμαρο από την Πάρο και έχει ύψος 2.10 μέτρα. Λέγεται ότι είναι πρωτότυπο έργο του μεγάλου γλύπτη Πραξιτέλη και χρονολογείται από το 330 π.Χ..

Νίκη του Παιονίου
Το άγαλμα απεικονίζει μια γυναίκα με φτερά. Μία επιγραφή στη βάση του αναφέρει ότι το άγαλμα ήταν αφιέρωση των Μεσσηνίων και των Ναυπακτίων λόγω της νίκης τους κατά των Λακεδαιμόνων (Σπαρτιατών) πιθανόν το 421 π.Χ., κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Είνει έργο του Παιονίου από τη Μενδη στη Χαλκιδική, στον οποίο αποδίδονται επίσης τα “ακρωτήρια” του Ναού του Διός.

Η Νίκη, φτιαγμένη από Παριανό μάρμαρο, έχει ύψος 2,115 μέτρων αλλά με τις άκρες των, τώρα σπασμένων, φτερών της έφτανε τα 3 μέτρα. Στη τελική του μορφή, το μνημείο με την τριγωνική του βάση (8,81 μέτρα ύψος) θα στεκόταν σε συνολικό ύψος 10,92 μέτρων δίνοντας την εντύπωση της Νίκης να κατεβαίνει θριαμβευτικά από τον Όλυμπο. Χρονολογείται από το 421 π.Χ..

Μπρούτζινο επιστερνίδιο
Στο κάτω μέρος του υπάρχει χαραγμένη σκηνή του Δία και του Απόλλωνα με την “κιθάρα” του εκτός των άλλων φιγούρων που απεικονίζονται. Πρόκειται μάλλον για έργο νησιώτη μεταλλουργού, χρονολογούμενο γύρω στο 650-625 π.Χ..

Μπρούτζινο πολιορκητικό έμβολο
Το μόνο εναπομείναν πολιορκητικό όργανο (5ος αιώνας π.Χ.) του είδους του από την αρχαιότητα. Σε όλες τις πλευρές του υπάρχουν συμβολικές απεικονίσεις .

Στο μουσείο υπάρχει κατάστημα που πουλά βιβλία, καρτ-ποστάλ και slides που προέρχονται από το Αρχαιολογικό Ταμείο.

Υπάρχουν δύο ακόμα ενδιαέροντα μουσεία στην Ολυμπία:

• μουσείο της ιστορίας των ολυμπιακών Αγώνων κατά την αρχαιότητα.
• Μουσείο της ιστορίας των ανασκαφών στην Ολυμπία.

Ώρες λειτουργίας και τιμή εισιτηρίου