ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος

Το επιτυχημένο οικιστικό και αμυντικό πρόγραμμα του Περικλή τον έκανε δημοφιλή. Ως αποτέλεσμα αυτού, εκλεγόταν στρατηγός συνεχώς μεταξύ 444-443 και 429 π.Χ. με μοναδική εξαίρεση το έτος 430 π.Χ..

Ο Πελοπονησιακός Πόλεμος (431-404 π.Χ.) ήταν αποτέλεσμα της διαμάχης μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης και τελικά η Αθήνα καταστράφηκε. Η αντιπαλότητα μεταξύ της ναυτικής κυριαρχίας της Αθήνας και της εδαφικής αυτοκρατορίας της Σπάρτης υπήρχε ήδη από πολύ καιρό πριν. Η Αθήνα, υπό την καθοδήγηση του Περικλή, είχε μετατραπεί σε προπύργιο της ελληνικής δημοκρατίας, ακολουθώντας μία διαμεσολαβητική πολιτική για να προστατέψει τους τοπικούς δημοκράτες. Οι Σπαρτιάτες, πάντως, προτίμησαν να μείνουν στο ολιγαρχικό πολίτευμα.

Ο πόλεμος ξεκίνησε ύστερα από σκληρές αναμετρήσεις μεταξύ της Αθήνας και της Κορίνθου στην Κέρκυρα και την Ποτίδαια. Η πρώτη σημαντική πράξη ήταν η εισβολή του Σπαρτιατικού στρατού στην Αθήνα το 431 π.Χ.. Ο Περικλής μετέφερε τον αγροτικό πληθυσμό εντός των τειχών και ο Αθηναϊκός στόλος άρχισε την επιδρομή του, κατακτώντας νίκες στη Ναύπακτο. Εν τω μεταξύ, επιδημία πανώλης (πιθανόν βουβωνικής) εξαφάνισε περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Αθήνας και ο Περικλής πέθανε. Ο Κλέοντας, ο διάδοχός του, πέτυχε μία μεγάλη νίκη στη Σφακτηρία και αππέριψε την πρόταση των Σπαρτιατών για ειρήνη.

Ο Σπαρτιάτης ηγέτης, Βρασίδας, εξέπληξε ευφυώς την Αθήνα με μία εκστρατεία στη βορειοανατολική Ελλάδα, κατακτώντας Αθηναϊκές πόλεις, όπως ο Όλυνθος και η Αμφίπολη. Οι μάχες συνεχίστηκαν ακόμα και μετά την εκεχειρία (423 π.Χ.) και ολοκληρώθηκαν με μία αποφασιστική νίκη της Σπάρτης στην Αμφίπολη, στην οποία ο Βρασίδας και ο Κλέοντας σκοτώθηκαν. Ο νέος Αθηναίος ηγέτης, Νικίας, μεσολάβησε για ειρήνη μεταξύ των δύο πλευρών το 421 π.Χ., αλλά ο αντίπαλός του, Αλκιβιάδης, πίεσε τους Αθηναίους για να εισβάλλουν στις ισχυρές Συρακούσες. Στη μεγαλύτερη εκστρατευτική αποστολή που είχε πραγματοποιήσει ελληνική πόλη, ο Αλκιβιάδης και ο Νικίας είχαν και οι δύο προσταγές, αλλά πριν ξεκινήσει η επίθεση στις Συρακούσες, ο Αλκιβιάδης κλήθηκε στην Αθήνα για να αντιμετωπίσει κατηγορίες για ιεροσυλία. Αναζήτησε καταφύγιο στη Σπάρτη και, υπό τη συμβουλή του, οι Σπαρτιάτες δημιούργησαν μία μόνιμη βάση στη Δεκέλεια στην Αττική και έστειλαν έναν στρατιωτικό ειδικό, τον Γύλιππο, στις Συρακούσες. Ο αναποτελεσματικός Νικίας έχασε την ευκαιρία να εκπλήξει τις Συρακούσες και μετά από δύο χρόνια παραμονής οι δυνάμεις του εκδιώχθηκαν το 413 π.Χ..

Σύντομα η Περσία άρχισε να χρηματοδοτεί έναν σπαρτιατικό στόλο. Ο Αλκιβιάδης διέπλευσε με το στόλο το Αιγαίο, όπου και υπήρχε μία γενική ανταρσία εναντίον της εξάρτησης από την Αθήνα. Στην Αθήνα, οι Τετρακόσιοι, που ήταν ένα ολιγαρχικό συμβούλιο, κατάφεραν να αιφνιδιάσουν για λίγο τον Αλκιβιάδη, ο οποίος είχε εγκαταλείψει τους Σπαρτιάτες, στέλνοντάς του διαταγή. Αυτός κατέστρεψε τον σπαρτιατικό στόλο στον Κυζικο. Ο νέος σπαρτιάτης ναύαρχος, Λύσανδρος, δημιούργησε ένα στόλο με βοήθεια και από τους Πέρσες και κέρδισε μία ναυμαχία έξω από το Notiumand. Ο Αλκιβιάδης εκδιώχθηκε από την Αθήνα. Οι Αθηναίοι κατέκτησαν μία ακόμα νίκη στις Αργινούσες, κοντά στη Λέσβο, το 406 π.Χ. και έπειτα απέρριψαν πρόταση για ειρήνη.

Τον επόμενο χρόνο ο Λύσανδρος ξεκλήρισε το αθηναϊκό ναυτικό στον Αιγοσπόταμο και έπειτα πολιόρκησε την Αθήνα, η οποία συνθηκολόγησε το 404 π.Χ.. Ο Λύσανδρος εγκατέστησε τότε εκεί ολιγαρχική κυβέρνηση, τους Τριάκοντα Τυράννους, θεμός που όμως ποτέ δεν απέκτησε τη σημασία που είχε παλαιότερα. Για τα επόμενα 30 χρόνια περίπου, η σπάρτη ήταν η κύρια δύναμη στην Ελλάδα.

Ο πόλεμος πήγαινε άσχημα για την Αθήνα ήδη από την έναρξή του. Τα Μακρά Τείχη, χτισμένα για να προστατεύουν την πόλη και το λιμάνι της στον Πειραιά, έσωσαν την πόλη όσο ο στόλος ήταν ακόμα ισχυρός, αλλά οι σύμμαχοι της Αθήνας αποσύρθηκαν και η αυτολρατορία που ο Περικλής είχε προσπαθήσει να χτίσει είχε ήδη θρυμματιστεί πριν από τον θανατό του το 429 π.Χ.. Ο πόλεμος συνεχίστηκε κάτω από την ηγεσία του Κλέοντα και δε σταμάτησε μετά την αποτυχία της αποστολής στη Σικελία (Σικελικός πόλεμος), που είχε παροτρυνθεί από τον Αλκιβιάδη. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος έλαβε τελικά τέλος το 404 π.Χ. με την Αθήνα εντελώς ταπεινωμένη, τον πληθυσμό της να έχει μειωθεί στο μισό και το στόλο της να έχει μειωθεί στα δώδεκα πλοία.

Κάτω από τις προσταγές της Σπάρτης, η Αθήνα ωθήθηκε να γκρεμίσει τα Μακρά Τείχη και να δεχθεί την ολιγαρχική κυβέρνηση, με το όνομα Τριάκοντα Τύραννοι. Πάντως, η πόλη συνήλθε γρήγορα. Το 403 π.Χ. οι Τριάκοντα Τύραννοι εκδιώχθηκαν από τον Θρασύβουλο και το 376 π.Χ. η Αθήνα είχε και πάλι στόλο, είχε ξαναχτίσει τα Μακρά Τείχη, είχε επαναθεσπίσει τη συμμαχία τηε Δήλου και είχε κατακτήσει μία νίκη σε ναυμαχία με τη Σπάρτη. Η Σπάρτη έχασε επίσης δύναμη ως αποτέλεσμα της ήττας της (371 π.Χ.) από τη Θήβα στα Λεύκτρα και, αν ακι η Αθήνα δεν ξαναπέτυχε να γίνει η απόλυτη ηγεμονική δύναμη στην Ελλάδα, είχε μία σύντομη περίοδο ευημερίας και συμπαράστασης.