ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Περίοδος αστάθειας
1932-1935

Η προκήρυξη εκλογών για τις 25 Σεπτεμβρίου 1932 με το αναλογικό σύστημα, άνοιξε νέο κύκλο συνεργασίας και κυβερνητικών παρεμβάσεων. Αρχικά η εξουσία πήγε στο Δημοκρατικό Κόμμα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, έπειτα στους Φιλελεύθερους και τελικά στη συμμαχία του Λαϊκού Κόμματος του Παναγή Τσαλδάρη.

Οι νέες εκλογές τον Μάρτιο του 1933 αναβίωσαν τη δυσαρέσκεια του Εθνικού Σχίσματος. Σε αυτή τη διαδικασία κυριάρχησαν τα αντι-Βενιζελικά κόμματα. Εκτός από τα κύρια κόμματα, τους Φιλελεύθερους και το Λαϊκό Κόμμα, δραστηριοποιούνταν πολλά άλλα κόμματα και ομάδες. Ο χωρισμός των ομάδων, που ήταν εμπνευσμένος από τον Βενιζελισμό, οδήγησε στη δημιουργία της Δημοκρατικής Ένωσης υπό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου ο οποίος κατέλαβε τη δεξιά πτέρυγα, των Προοδευτικών Δημοκρατικών υπό τον Γεώργιο Καφαντάρη και των Συντηρητικών Δημοκρατικών υπό τον Ανδρέα Μιχαλακόπουλος. Όσον αφορά στο Λαϊκό Κόμμα, ο Παναγής Τσαλδάρης εκλέχθηκε αρχηγός. Άλλα κόμματα που έκαναν την εμφάνισή τους ήταν οι “Ελεύθεροι Διαννούμενοι” του Ιωάννη Μεταξά και το Εθνικό Ριζοσπαστικό Κόμμα του Γεώργιου Κονδύλη.

Αφού οι πολιτικές των κομμάτων δε συνέβαλαν στη διατήρηση της κοινωνικής σταθερότητας, οι “εξαιρετικές” ικανότητες του ηγέτη του νικηφόρου κόμματος αποτελούσαν βασικό κριτήριο για τους ψηφοφόρους. Ένα σημαντικό μέρος του Βενιζελισμού (τη δεκαετία του 1920) ήταν κατά των βασιλικών θεσμών, όπως άλλωστε και το Κομμουνιστικό κόμμα, που αντιτιθόταν στο βουλευτικό σύστημα της μικροαστικής νοοτροπίας.

Στα επόμενα χρόνια το πολιτικό σύστημα της χώρας παρήκμασε. Τα πραξικοπήματα των σκληροπυρηνικών Βενιζελικών τον Μάρτιο του 1933 και του 1935 (με ηγέτη τον Στρατηγό Νικόλαο Πλαστήρα), η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου και η εκκαθάριση του στρατού αποτελούν ενδείξεις παρέκκλισης από το βουλευτικό σύστημα.`1

Μέσα στο πολιτικό χάος (κοινωνικές αναταραχές, βίαιες εργατικές διαδηλώσεις) που σημάδεψε την πείοδο 1933-35, η μοναρχία αποκαταστάθηκε ως αποτέλεσμα του αλλοιωμένου δημοψηφίσματος στις 3 Νοεμβρίου (από την κυβέρνηση του πραξικοπήματος του Γεώργιου Κονδύλη) το οποίο νομιμοποίησε την επιστροφή του Βασιλέως Γεωργίου του 2ου.

Οι εκλογές της 26ης ιανουαρίου 1936, οι τελευταίες κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, τερμάτισαν τον κύκλο της επικράτησης δύο πολιτικών μπλόκ (Βενιζελικοί-Φιλοβασιλικοί) που έπαιξε ηγετικό ρόλο για περισσότερο από το ένα τρίτο του αιώνα. Κανένα από τα δύο μεγαλύτερα μπλόκ δεν κατάφερε να κερδίσειτην απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Οι ηγέτες των κομμάτων δε μπόρεσαν να έρθουν σε συμφωνία προς δημιουργία οικουμενικής κυβέρνησης.

Ρυθμυστικό παράγοντα αποτελούσε η ψήφος των Κομμουνιστών, των οποίων η συμμετοχή στην εξουσία απορρίφθηκε κατηγορηματικά από το Παλάτι και τη στρατιωτική ηγεσία. Πάντως, έγινε κάποια προσπάθεια, γνωστή ως συμφωνία “Σοφούλη-Σκλαβαινα”, μεταξύ των Φιλελεύθερων και των Κομμουνιστών ώστε να βρεθεί κοινή λύση. Το αποτέλεσμα ήταν η εκλογή του Σοφούλη στη θέση του Προέδρου της Βουλής και η έκφραση έντονου προβληματισμού και απειλών από την πλευρά της δεξιάς για συνέχιση της συμμαχίας.

Ο Κ. Δεμερτζής διορίστηκε πρωθυπουργός. Με την πλήρη συναίνεση των Δημοκρατικών και του Βενιζέλου που βρισκόταν στο Παρίσι, ο Βασιλιάς ανέθεσε το Στρατιωτικό Υπουργείο στον Ιωάννη Μεταξά. Λίγες ημέρες αργότερα ο Δεμερτζής πέθανε (ακολούθησε ο θάνατος του Βενιζέλου). Εξαιτίας της αντιπάθειάς του προς τους Κομμουνιστές και φοβούμενος στρατιωτικό πραξικόπημα, ο Βασιλιάς Γεώργιος ο 2ος διόρισε τον Ιωάννη Μεταξά, ηγέτη των Ελευθέρων Διαννούμενων που κατείχαν 7 έδρες στη βουλή, προσωρινό πρωθυπουργό, χωρίς να συμβουλυτεί τους άλλους πολιτικούς αρχηγούς. Ο διορισμός εγκρίθηκε από την Ελληνική βουλή έπειτα από ψήφο εμπιστοσύνης.

Με την πρόφαση επικείμενων αναταραχών, παρακινημένων από το Κομμουνιστικό Κόμμα, ο Μεταξάς ανέστειλε τη βουλή επ’αόριστον. Κατήργησε επίσης διάφορα άρθρα του συντάγματος και, πρακτικά με την ανοχή του μεσοαστικού πολιτικού κόσμου, ανακήρυξε δικτατορία στις 4 Αυγούστου 1936.