ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Η Περίοδος του Μεσοπολέμου
Η Δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά
1936-1940

Η φανερή συγκατάθεση του θρόνου αλλά και των Βρετανών επέτρεψε στο Καθεστώς της Τετάρτης Αυγούστου να παγιωθεί στην εξουσία χωρίς να συναντήσει αξιόλογη αντίσταση. Έχοντας ως πρότυπα κυριαρχικά καθεστώτα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (κυρίως το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι), ο Μεταξάς απαγόρευσε τα πολιτικά κόμματα, συνέλαβε κομμουνιστές, ποινικοποίησε τις απεργίες και εισήγαγε την ευρεία λογοκρισία του Τύπου.

Η πολιτική του χαρακτηριζόταν από απολυταρχισμό αλλά και από προαγωγή του θαυμασμού προς το πρόσωπό του. Η δικτατορία του Μεταξά προώθησε διάφορα κοινωνικά μέτρα, όπως η θέσπιση του 8-ώρου και οι υποχρεωτικές βελτιώσεις των συνθηκών εργασίας, η ίδρυση του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ), που αποτελεί ακόμα και σήμερα τον μεγαλύτερο δημόσιο ασφαλιστικό οργανισμό, και η ενίσχυση της άμυνας της χώρας. Στις αγροτικές περιοχές αυξήθηκαν οι τιμές πώλησης και η κυβέρνηση επιφορτίστηκε με την αποπληρωμή των χρεών. Παρόλες τις παραπάνω προσπάθειες, οι Έλληνες τάχθηκαν κυρίως στο πλευρό της πολιτικής δεξιάς, αλλά χωρίς να εναντιώνονται φανερά στον Μεταξά.

Η πολιτική του Μεταξά, που αποσκοπούσε στο να κρατήσει την Ελλάδα εκτός Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, καταστρατηγήθηκε από τις αμβλείες απαιτήσεις του Μουσολίνι τον Οκτώβριο του 1940. Το τελεσίγραφο, που παρέδωσε στον Μεταξά ο Ιταλός πρέσβης στην Ελλάδα, Grachi, τα ξημερώματα (04:00 π.μ.) της 28ης Οκτωβρίου 1940 απαιτούσε από την Ελλάδα να επιτρέψει στις δυνάμεις του Άξονα να εισχωρήσουν σε ελληνικό έδαφος και να καταλάβουν μερικές απροσδιόριστες “στρατηγικές τοποθεσίες”, ειδάλλως θα αντιμετώπιζε την απειλή του πολέμου. Η απάντηση ήταν σαφής και λακωνική: Όχι! Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου ο ελληνικός πληθυσμός, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων, ξεχύθηκε στους δρόμους φωνάζοντας “Όχι”.

Οι περισσότεροι λόγιοι απορρίπτουν την πολιτική πλευρά του “Όχι”, θεωρώντας το αστικό μύθο, σημειώνοντας πως η πραγματική απάντηση προήλθε μέσω της γαλλικής φράσης "Alors, c'est la guerre" ("Τότε λοιπόν θα έχουμε πόλεμο"). Σε απάντηση της άρνησης του Μεταξά, τα ιταλικά στρατεύματα που βρίσκονταν στην Αλβανία, που τότε αποτελούσε Ιταλικό προτεκτοράτο, παραβίασαν τα ελληνικά σύνορα στις 05:30 π.μ. Η απάντηση του Μεταξά είχε σημάνει τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Παγκόσμιο Πόλεμο.