ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Το Ελληνικό Στρατιωτικό Πραξικόπημα
(Καθεστώς των Συνταγματαρχών)
Το Αντιπραξικόπημα του Βασιλιά Κωνσταντίνου

Από την αρχή της, η σχέση του Βασιλιά Κωνσταντίνου του 2ου με τους συνταγματάρχες ήταν δύσκολη. Οι συνταγματάρχες δεν ήταν πρόθυμοι να μοιραστούν την εξουσία με κανέναν ενώ ο 25χρονος Βασιλιάς, όπως ο πατέρας του, ήταν συνηθισμένος στο να παίζει ενεργό ρόλο στην πολιτική και ποτέ δε θα συμφωνούσε να αποτελεί απλο σπουδαιοφανές διακοσμητικό πρόσωπο, ειδικά σε ό,τι αφορούσε στη διοίκηση του στρατού.

Παρόλο που οι αντικομμουνιστικές, φιλονατοϊκές και φιλοδυτικές απόψεις των συνταγματαρχών ήταν αρεστές στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων πολιτειών Lyndon B. Johnson είπε στον Κωνσταντίνο, κατά την επίσκεψη του στην Ουάσιγκτον στις αρχές του φθινοπώρου του 1967, πως θα ήταν καλύτερα να αντικατασταθεί η παρούσα κυβέρνηση με κάποια άλλη. Ο Κωνσταντίνος εξέλαβε την παραπάνω δήλωση ως ενθάρρυνση για να οργανώσει αντιπραξικόπημα και πιθανόν αυτός να ήταν ο σκοπός της δήλωσης, αν και δεν υπήρξε βοήθεια ή ανάμειξη των Η.Π.Α..

Ο Βασιλιάς τελικά αποφάσισε να ξεκινήσει το αντιπραξικόπημά του στις 13 Δεκεμβρίου 1967. Καθώς η Αθήνα βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο της χούντας, ο Κωνσταντίνος αποφάσισε να πετάξει στην Καβάλα, στη βόρεια Ελλάδα, ανατολικά της Θεσσαλονίκης. Εκεί ήλπιζε να βρεθεί με στρατεύματα πιστά μόνο σε αυτόν.

Το ασαφές σχέδιο που ο ίδιος και οι σύμβουλοί του είχαν συλλήψει ήταν να δημιουργήσουν μονάδα που θα κατευθυνόταν προς τη Θεσσαλονίκη (δεύτερη μεγαλύτερη ελληνική πόλη και ανεπίσημη πρωτεύουσα της βόρειας Ελλάδας) και θα την καταλάμβανε. Ο Κωνσταντίνος σχεδίαζε να τοποθετήσει εναλλακτική διοίκηση εκεί. Η διεθνής αναγνώριση, η οποία πίστευε πως θα ακολουθούσε, σε συνδυασμό με τη διεθνή πίεση εξαιτίας του γεγονότος πως η Ελλάδα θα ήταν χωρισμένη σε δύο κυβερνήσεις, ήλπιζε πως θα πίεζε τη χούντα να αποσυρθεί, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο γι’αυτόν ώστε να γυρίσει θριαμβευτής στην Αθήνα.

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Δεκεμβρίου ο Βασιλιάς επιβιβάστηκε στο βασιλικό αεροσκάφος μαζί με τη Βασίλισσα Άννα-Μαρία της Ελλάδος, τα δύο μωρά τους, την Πριγκίπισσα Αλεξία της Ελλάδος και της Δανίας και τον Παύλο, διάδοχο του θρόνου. Συνοδεύονταν επίσης από τη μητέρα του Κωνσταντίνου, Φρειδερίκη του Αννόβερου, και την αδερφή του Πριγκίπισσα Ειρήνη της Ελλάδος και της Δανίας.

Ο Κωνσταντίνος πήρε επίσης μαζί του τον Πρωθυπουργό Κόλλια. Αρχικά τα πράγματα φαίνονταν να πηγαίνουν σύμφωνα με το σχέδιο. Ο Κωνσταντίνος έτυχε θερμής υποδοχής στην Καβάλα η οποία, στρατιωτικά, βρισκόταν υπό τις διαταγές ενός στρατηγού πιστού στον βασιλιά. Η αεροπορία και το ναυτικό, αμφότερα φιλοβασιλικά σώματα, που δεν είχαν αναμειχθεί σχεδόν καθόλου στο πραξικόπημα του 1967, κινητοποιήθηκαν αμέσως. Ένας άλλος από τους στρατηγούς του Κωνσταντίνου διέκοψε αποτελεσματικά κάθε επικοινωνία μεταξύ της Αθήνας και του βορρά.

Πάντως, τα σχέδια του βασιλιά ήταν υπερβολικά γραφειοκρατικά, αφελώς θεωρώντας δεδομένο πως οι εντολές ενός στρατηγού θα εφαρμόζονταν αυτομάτως. Επιπλέον, ο Βασιλιάς ήταν ψυχαναγκαστικός σχετικά με το θέμα της αποφυγής “αιματοχυσίας” ακόμα και στην περίπτωση που η χούντα θα ήταν ο επιτιθέμενος/ Αντί να προσπαθήσει να κερδίσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη λαϊκή υποστήριξη, ελπίζοντας σε αυθόρμητες φιλοδημοκρατικές εξεγέρσεις στις περισσότερες πόλεις με αυστηρή συμμόρφωση στη στρατιωτική γραφειοκρατία, ο Βασιλιάς προτίμησε να αφήσει τους στρατηγούς του να συγκεντρώσουν την απαραίτητη δύναμη για να προελάσουν προς τη Θεσσαλονίκη. Ο βασιλιάς δεν έκανε καμμιά προσπάθεια για να επικοινωνήσει με πολιτικούς, ακόμα και τοπικούς, ενώ φρόντισε ακόμα να συμπεριλάβει στην διακήρυξή του μία παράγραφο που καταδίκαζε τον κομμουνισμό ώστε να αποφευχθούν τυχόν παρανοήσεις.

Τελικά, αντί ο βασιλιάς να συγκεντρώσει δύναμη και να κατευθυνθεί στη Θεσσαλονίκη, κάποιοι αξιωματικοί του στρατού που υποστήριζαν τη χούντα ουδετεροποίησαν και συνέλαβαν τους φιλοβασιλικούς στρατηγούς του και ανέλαβαν τον έλεγχο των μονάδων τους. Τελικά συνέταξαν νέα δύναμη που κινήθηκε προς την Καβάλα για να συλλάβει τον βασιλιά.

Η χούντα, μην έχοντας υποστεί κανένα πλήγμα από την απώλεια του διακοσμητικού πρωθυπουργού, γελοιποίησε τον βασιλιά ανακοινώνοντας πως κρυβόταν “από χωριό σε χωριό”. Συνειδητοποιώντας πως το αντιπραξικόπημα είχε αποτύχει, ο Κωνσταντίνος εγκατέλειψε την Ελλάδα με το βασιλικό αεροσκάφος, παίρνοντας μαζί του την οικογένειά του και τον Πρωθυπουργό. Προσγειώθηκαν στη Ρώμη, όπου λίγο αργότερα γεννήθηκε ο πρίγκηπας Νικόλαος, νωρίς το πρωί της 14ης Δεκεμβρίου. Ο Κωνσταντίνος παρέμεινε εξόριστος καθόλη τη διάρκεια της χούντας, παρόλο που ονομαστικά συνέχισε να είναι ο Βασιλιάς, μέχρι την 1 Ιουνίου 1973. Στην Ελλάδα δεν επέστρεψε ποτέ ξανά ως βασιλιάς.