ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Μεταπολεμική Περίοδος
Οι τέσσερις τελευταίες δεκαετίες

Η δεκαετία του 1970 βρήκε την ελληνική κοινωνία να κινείται στους ρυθμούς της στρατιωτικής δικτατορίας, η οποία προσπάθησε να μεταμφιέσει το καταπιεστικό καθεστώς που είχε επιβάλλει μέσω δραστικών οικονομικών πολιτικών (δημιουργία υψηλών ρυθμών ανάπτυξης). Ένα χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου ήταν η γενναιοδωρη χρηματοδότηση ποικίλων οικονομικών δραστηριοτήτων, κυρίως για να διασφαλιστούν οι ξένες επενδύσεις. Παράλληλα, η υιοθέτηση ενός διεφθαρμένου κυρίαρχου προτύπου οικονομικών σχέσεων (χωρίς να δίνεται έμφαση στον ανταγωνισμό και στην παραγωγικότητα) δημιούργησε εκρηκτικές πληθωριστικές πιέσεις τα πρώτα ‘ετη της δεκαετίας του 1970.

Η διεθνής πετρελαϊκή κρίση του 1973 οδήγησε σε γενική αύξηση της παραγωγής αγαθών και σε διψήφιο πληθωρισμό, ο οποίος θα αποτελούσε εγγενές φαινόμενο της ελληνικής οικονομίας για δεκαετίες. Η μεγάλη ύφεση επηρέασε πολλούς τομείς, όπως η οικοδόμηση και οι κατασκευές, ενώ το ξένο συνάλλαγμα είχε μειωθεί προσωρινά, όπως και οι δημόσιες επενδύσεις.

Οι τεράστιες δαπάνες σε βαρύ στρατιωτικό εξοπλισμό σήμαιναν πως οι αναμορφώσεις των κρατικών υποδομών (π.χ. τομείς εκπαίδευσης και υγείας) κατείχαν δευτερεύουσα θέση. Οι συνθήκες εργασίας δεν αναπτύχθηκαν με κανονικούς ρυθμούς κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας, καθώς σημειώθηκε άνοδος του δείκτη ανεργίας, εντεινόμενες απεργίες κλπ.

Το 1975, έπειτα από το δημοψήφισμα για να επιβεβαιωθεί η εκθρόνιση του Βασιλιά Κωνσταντίνου του 2ου, εφαρμόστηκε δημοκρατικό σύνταγμα. Άλλος ένας, πρώην εξόριστος, πολιτικός, ο Ανδρέας Παπανδρέου, επέστρεψε και ίδρυσε το σοσιαλιστικό κόμμα ΠΑΣΟΚ. Ένα νέο σύνταγμα εγκρίθηκε από την κυβέρνηση στις 19 Ιουνίου 1975 και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος εκλέχθηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

17 Νοέμβρη

Η τρομοκρατική οργάνωση 17 Νοέμβρη, γνωστή και ως 17Ν, που πήρε το όνομά της από την εξέγερση του Πολυτεχνείου εναντίον της χούντας, δημιουργήθηκε το 1975. Εφόσον το Καθεστώς των Συνταγματαρχών υποστηριζόταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες στο πλαίσιο των αντικομμουνιστικών ενεργειών της χώρας, η νεοσύστατη τρομοκρατική οργάνωση συχνά είχε στο στόχαστρό της αμερικανικούς στόχους.

Η πρώτη επίθεση της οργάνωσης τον Δεκέμβριο του 1975 είχε ως θύμα τον απεσταλμένο της CIA στην Αθήνα, Richard Welch, ο οποίος πυροβολήθηκε έξω από την οικία του. Μετά από τον φόνο του Νίκου Μομφεράτου το 1983, βρέθηκε ένα σημείωμα που ανέφερε πως η Ελλάδα “παρέμενε ένα καθεστώς-μαριονέτα στα χέρια των Αμερικανών ιμπεριαλιστών και της οικονομικής αποκατάστασης”.

Εκτός από το αντιαμερικανικό της πρόγραμμα, η οργάνωση αντιτιτόταν επίσης στην Τουρκία και στο ΝΑΤΟ. Συνολικά, η 17 Νοέμβρη έφερε σε πέρας 19 επιθέσεις κατά αμερικανικών στόχων και 9 κατά τουρκικών. Πάντως, η πλειοψηφία των 103 επιθέσεων που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1975 και 2002 ήταν κατά δεξιών Ελλήνων και ελληνικών επιχειρήσεων.

Ένα από τα γνωστότερά θύματα της οργάνωσης ήταν το κομματικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας, Παύλος Μπακογιάννης, ο οποίος πυροβολήθηκε στο κέντρο της Αθήνας τον Σεπτέμβριο του 1989. Άλλα θύματα συμπεριλαμβάνουν τους:

• George Tsantes Jr, Καπετάνιο του Πολεμικού Ναυτικού των Η.Π.Α. και ηγέτη του JUSMAGG (Joint United States Military Aid Group to Greece – Συλλογική Στρατιωτική Αμερικανική Επικουρική Δύναμη στην Ελλάδα), μαζί με τον Έλληνα οδηγό του, που πυροβολήθηκαν στις 15 Νοεμβρίου 1983.
• Νίκο Μομφεράτο, εκδότη της συντηριτικής εφημερίδας Απογευματινή, που πυροβολήθηκε στο κέντρο της Αθήνας στις 21 Φεβρουαρίου 1983
• έναν από τους διαδόχους του Tsantes, Καπετάνιο William Nordeen U.S.N, ο οποίος σκοτώθηκε από έκρηξη σε παγιδευμένο όχημα λίγα μέτρα από την οικία του, καθώς διερχόταν με το όχημά του στις 28 Ιουνίου 1988
• Sergeant Ronald O. Stewart , Λοχία της Αμερικανικής Αεροπορίας, ο οποίος σκοτώθηκε από έκρηξη σε παγιδευμένο αυτοκίνητο έξω από την οικία του στις 12 Μαρτίου 1991 κατά τη διάρκεια διαδήλωσης κατά του Πολέμου του Κόλπου
• Cetin Gorgu, που ήταν ο Τούρκος επιτετραμμένος του τύπου και ο οποίος πυροβολήθηκε στο αυτοκίνητό του στις 7 Οκτωβρίου 1991
• Omer Haluk Sipahioglu, που ήταν αξιωματούχος της Τουρκικής Πρεσβείας, ο οποίος πυροβολήθηκε σε δρόμο της Αθήνας στις 4 Ιουλίου 1994
• Κωνσταντίνο Περατικό, μεγιστάνα της ελληνοαγγλικής ναυτιλίας, ο οποίος πυροβολήθηκε ενώ έφευγε από το γραφείο του στις 28 Μαΐου 1997
• Ταξίαρχο Stephen Saunders, ο οποίος πυροβολήθηκε μέσα στο αυτοκίνητό του ενώ πήγαινε στον τόπο εργασίας του στις 8 Ιουνίου 2000

Η παραπάνω λίστα σε καμμία περίπτωση δεν είναι η πλήρης

Σε πολλές επιθέσεις, η 17 Νοέμβρη χρησιμοποίησε όπλο 38 χιλιοστών που είχε πάρει από αστυνομικό που δολοφόνησε το 1984 ή περίστροφο 45 M1911, το οποίο έγινε το σήμα κατατεθέν της. Παρόλο που η εκτελέσεις πρόσωπο με πρόσωπο ήταν ο κύριος τρόπος δράσης της οργάνωσης, χρησιμοποιήθηκαν επίσης ρουκέτες και βόμβες σε πάνω από 55 επιχειρήσεις αρχής γενομένης με αστυνομικό λεωφορείο στο οποίο 14 αστυνομικοί τραυματίστηκαν και ένας σκοτώθηκε.

Μετά την επίθεδη στον επικεφαλής της CIA στην Ελλάδα, Richard Welch, το 1975, η οργάνωση προσπάθησε να πείσει πολλές ελληνικές εφημερίδες να εκδόσουν την προκήρυξή της, χωρίς όμως επιτυχία. Έπειτα από τις επακόλουθες επιθέσεις, η 17 Νοέμβρη συνήθως έστελνε επιστολή στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία για να αναλάβει την ευθύνη. Στις επιστολές ανέφερε πως στόχος της οργάνωσης ήταν η απομάκρυνση των στρατιωτικών αμερικανικών βάσεων, η απομάκρυνση του τουρκικού στρατού από την Κύπρο και η διακοπή των σχέσεων της Ελλάδας με το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Εφόσον κανένα μέλος της οργάνωσης δεν ήταν δυνατόν να ταυτοποιηθεί ή να συλληφθεί κατά τη διάρκεια της περιόδου δράσης της οργάνωσης, η 17 Νοέμβρη συνέχισε την δράση της ατιμώρητη από το 1975 εως το 2002. Στις 29 Ιουνίου 2002 οι ελληνικές αρχές συνέλαβαν τον Σάββα Ξηρό ο οποίος τραυματίστηκε κατά τη διάρκεια της επιχείρησης τοποθέτησης βόμβας στα γραφεία της εταιρείας Flying Dolphins στον Πειραιά. Η έρευνα οδήγησε στην εύρεση δύο κρυσφήγετων και στη σύλληψη άλλων έξι υπόπτων, μεταξύ αυτών τα δύο αλέλδια του Σάββα Ξηρού και ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος, 58χρονος καθηγητής και οικονομολόγος, ο οποίος ήταν ο ηγέτης της οργάνωσης και συνελήφθη στους Λειψούς. Στις 5 Σεπτεμβρίου ο Δημήτρης Κουφοντίνας, που ήταν ο αρχηγός στις τρομοκρατικές επιχειρήσεις, παραδόθηκε στις αρχές.

Στους δεκαεννέα τρομοκράτες αποδόθηκαν περίπου 2.500 κατηγορίες σχετιζόμενες με τη δράση της 17Ν. Εξαιτίας του νόμου της παραγραφής των παλαιών αδικημάτων, τα εγκλήματα που διεπράγησαν πριν το 1984 δεν ήταν δυνατό να αποδοθούν στα μέλη της οργάνωσης. Στις 8 Δεκεμβρίου, οι δεκαπέντε από τους κατηγορούμενους, συμπεριλαμβανομένων των Αλέξανδρου γιωτόπουλου και Δ. Κουφοντίνα, κρίθηκαν ένοχοι. Τέσσεροις απαλλάχθηκαν λόγω έλλειψης στοιχείων.

Τα καταδικασμένα μέλη καταδικάστηκαν στις 17 Δεκεμβρίου 2003 με τον Λ. Γιωτόπουλο να τιμωρείται με 21 φορές ισόβεια κάθειρξη, τη βαρύτερη ποινή στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ο Δ. Κουφοντίνας τιμωρήθηκε με 13 φορές ισόβια κάθειρξη, ο Χριστόδουλος Ξηρός με 10 φορές ισόβια, ο Σάββας Ξηρός με έξι φορές, ο Βασίλειος Τζωρτζάτος με τέσσερις φορές και ο Ηρακλής Κωσταρης με μία φορά ισόβια. Οι υπόλοιποι εννέα κατηγορούμενοι τιμωρήθηκαν με ελαφρύτερες ποινές.

Επίσης, το 1975, 24 μέλη της στρατιωτικής δικτατορίας προσάχθησαν σε δίκη.

Ποινή	Όνομα
Ντροπιαστική απαλλαγή καθηκόντων και καταδίκη σε θάνατο	Γεώργιος Παπαδόπουλος Στυλιανός Παττακός
Καταδίκη σε θάνατο	Νικόλαος Μακαρεζος
Ντροπιαστική απαλλαγή καθηκόντων και ισόβια κάθειρξη	Γρηγόριος Σπαντιδακης Αντώνιος Λέκκας Νικόλαος Δερτιλης Δημήτριος Ιωαννίδης Μιχαήλ Μπαλοπουλος Γεώργιος Κωνσταντόπουλος Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος
Ντροπιαστική απαλλαγή καθηκόντων και ισόβια κάθειρξη	Γεώργιος Ζοιτακης
Ισόβια κάθειρξη	Ιωάννης Λαδάς Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος Μιχαήλ Ρουφογαλης Δημήτριος Σταματελόπουλος Στέφανος Καραμπέρης
Ντροπιαστική απαλλαγή καθηκόντων και κάθειρξη 20 ετών	Οδυσσέας Αγγελης
Κάθειρξη 20 ετών	Πέτρος Κοτσελης Νικόλαος Γκαντονας Κωνσταντίνος Καρυδας Ευαγγελος Τσακας
Αθώοι	Κωνσταντίνος Ασλανίδης Αλέξανδρος Χατζηπέτρος
Οι θανατικές ποινές μετατράπηκαν αργότερα σε ισόβια κάθειρξη

Στις εκλογές του 1977 επικράτησε και πάλι η Νέα Δημοκρατία με 42%. Πάντως, οι απώλειες σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές ήταν σημαντικές, καθώς το ποσοστό ήταν 12% χαμηλότερο. Στις εκλογές αυτές το κέντρο, ο τελευταίος πόλος του δικομματικού φιλοδικτατορικού συστήματος (ΕΡΕ-ΕΚ) κατέρρευσε και το ριζοσπαστικό κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου, το ΠΑΣΟΚ, έγινε το κυρίαρχο κόμμα της αντιπολίτευσης, συγκεντρώνοντας 25% των ψήφων. Το ΚΚΕ του Χαρίλαου Φλωράκη ήταν το ισχυρότερο αριστερό κόμμα με 10%, ενώ η συμμαχία των μικρότερων δεξιών κομμάτων συρρικνώθηκε. Τον Μάιο του 1980 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εκλέχθηκε Πρόεδρος. Λίγες ημέρες αργότερα ο Γεώργιος Ράλλης διαδέχθηκε τον καραμανλή στον πρωθυπουργικό θώκο.

Από την αποκατάσταση της δημοκρατείας και έπειτα, η σταθερότητα και η οικονομική ευημερία της Ελλάδος είχαν μεγαλώσει. Η Ελλάδα προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως 10ο μέλος το 1981 και υιοθέτησε το Ευρώ ως συνάλλαγμά της το 2001. Νέες υποδομές, πόροι από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αυξανόμενα κέρδη από τον τουρισμό, τη ναυτιλία, τις υπηρεσίες, την ελαφρά βιομηχανία και τις τηλεπικοινωνίες χάρισαν στους Έλληνες ένα πρωτόγνωρο επίπεδο διαβίωσης.

Στις βουλευτικές εκλογές που έλαβαν χώρα στις 18 Οκτωβρίου 1981, η Ελλάδα εξέλεξε την πρώτη σοσιαλιστική κυβέρνησή της, το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ), με ηγέτη τον Ανδρέα Παπανδρέου, το οποίο κατέλαβε 172 από τις 300 έδρες. Στις 29 Μαρτίου 1985, όταν ο Πρωθυπουργός Παπανδρέου αρνήθηκε να υποστηρίξη τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στην Προεδρία, ο Δικαστής του Αρείου Πάγου, Χρήστος Σαρτζετάκης, εκλέχθηκε Πρόεδρος της Ελληνικής Βουλής.

Η Ελλάδα είχε δύο γύρους βουλευτικών εκλογών το 1989, οι οποίοι είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αδύναμων οικουμενικών κυβερνήσεων με περιορισμένη δικαιοδοσία. Οι ηγέτες των κομμάτων απέσυραν την υποστήριξή τους τον Φεβρουάριο του 1990 και νέες εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 8 Απριλίου. Η Νέα Δημοκρατία, με ηγέτη τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, κατέλαβε 150 από τις 300 έδρες και ακολούθως κέρδισε άλλες δύο. Όταν ο Κ. Μητσοτάκης απέβαλε τον Αντώνη σαμαρά, πρώτο Υπουργό Εκωτερικών της κυβέρνησής του, ο Α. Σαμαράς ίδρυσε το δικό του κόμμα το 1992, την Πολιτική Άνοιξη. Μία διαμάχη μεταξύ του Κ. Μητσοτάκη και του Α. Σαμαρά οδήγησε στην κατάρρευση της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας και στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1993 ο Α. Παπανδρέου επέστρεψε στην εξουσία.

Εξαιτίας προβλημάτων υγείας, ο Α. Παπανδρέου παραιτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1996. Αντικαταστάθηκε από τον πρώην Υπουργό Βιομηχανίας, Κώστα Σημίτη. Ο Σημίτης κέρδισε τις εκλογές του 1996 και του 2000. Το 2004 ο Κ. Σημίτης αποσύρθηκε και ο υιος του Ανδρέα παπανδρέου, Γεώργιος Παπανδρέου, τον διαδέχθηκε στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Στις εκλογές του μαρτίου 2004 το ΠΑΣΟΚ ηττήθηκε από τη Νέα Δημοκρατία, υπό τον Κώστα Καραμανλή, ανηψιό του πρώην προέδρου.

Στις 12 Δεκεμβρίου 2004 ο Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, ηγέτης του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, και ο Γεώργιος Παπανδρέου, ηγέτης του ΠΑΣΟΚ, κόμματος της αντιπολίτευσης, πρότειναν τον Κάρολο Παπούλια για το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Στις 8 Φεβρουαρίου 2005 ο Κ. Παπούλιας εκλέχθηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας από τη συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών, συγκεντρώνοντας 279 ψήφους ώστε να διατελέσει πενταετή θητεία. Ορκίστηκε Πρόεδρος στις 12 Μαρτίου 2005.

Οι εντάσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για την Κύπρο και για την οριοθέτηση των συνόρων στο Αιγαίο συνέχισαν να υφίστανται αλλά οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν βελτιωθεί, μετά από δύο διαδοχικούς σεισμούς, πρώτα στην Τουρκία και μετά στην Ελλάδα, που προκάλεσαν αισθήματα συμπάθειας μεταξύ των πολιτών των δύο χωρών.