Αρχαία Αγορά

Βορειοδυτική πλευρά

Η Βαμμένη Στοά

Η Βαμμένη Στοά ή Ποικίλη Στοά εκτεινόταν κατά μήκος της Παναθηναϊκής Οδού απέναντι από την Βασίλειο Στοά στα βόρεια όρια της Αγοράς. Η δυτική της πλευρά ήρθε στην επιφάνεια το 1981. Ήταν ένα από τα γνωστότερα και πολυσύχναστα μέρη της αρχαίας Αθήνας.

Η Ποικίλη Στοά χτίστηκε περίπου το 460 π.Χ.στη βόρεια πλευρά της Αγοράς κατά μήκος της Παναθηναϊκής Οδού και από εκεί κάποιος μπορούσε να αντικρύσει την Ακρόπολη. Επρόκειτο για μεγάλη στοά (36 m επί 12,5 m) και το εξωτερικό της ήταν δωρικού ρυθμού ενώ υπήρχε και κιονοστοιχία ιωνικού ρυθμού.

Η Στοά ονομαζόταν “Ποικίλη” επειδή ήταν διακοσμημένη με σειρά βαμμένων ξύλινων πινάκων, έργων των διάσημων εκείνη την εποχή Αθηναίων καλλιτεχνών Πολύγνωτου, Μικωνος και Παναινου. Οι αναπαραστάσεις αυτές απεικόνιζαν στρατιωτικά κατορθώματα παρμένα από τη μυθολογία και την ιστορία της Αθήνας. Την Αμαζονομαχία, τη Μάχη του Μαραθώνα, την πολιορκία και την πτώση της Τροίας και τη νίκη κατά των Σπαρτιατών στην Οινόη. Στον τοίχο της Ποικίλης Στοάς απεικονίζονταν επίσης τρόπαια μαχών, όπως σπαρτιατικές ασπίδες που είχαν πάρει οι Αθηναίοι ως λάφυρα μετά τη μάχη της Πύλου το 425/424 π.Χ..

Σε αντίθεση με την άλλη στοά, η ποικίλη Στοά δεν είχε κάποια συγκεκριμένη λειτουργία. Χρησίμευε απλώς ως μέρος συναντήσεων για τους πολίτες και σπάνια χρησιμοποιούταν για δημόσιους σκοπούς, όπως η ακρόαση νομικών υποθέσεων.

Συχνά διακηρύξεις λάμβαναν χώρα στην ποικίλη Στοά, οπου ανακοινώνονταν τα ονόματα όσων είχαν επιλεχθεί να συμμετάσχουν στα Ελευσίνια Μυστήρια. Επιπλέον, η Στωική, μία από τις σημαντικότερες φιλοσοφικές σχολές της αρχαιότητας, πήρε το όνομά της από την Ποικίλη Στοά. Περί το 300 π.Χ. Ο ιδρυτής του Στωισμού, Ζήνων από το Κίτιον της Κύπρου, δίδαξε εκεί.

Το Ιερό της Αφροδίτης Ουράνιας

Το ιερό της Αφροδίτης Ουράνιας αναφέρθηκε από τον ταξιδιώτη παυσανία. Ήταν σε αυτό το μέρος οπου είδε το άγαλμα της θεάς, το οποίο κατασκευάστηκε από τον Φειδία. Οι αρχαιολόγοι που έψαχναν για την τοποθεσία του ιερού ερεύνησαν και τις βόρειες πλαγιές του λόφου του Κολωνου Αγοραίου, οπου βρίσκεται ο ναός του Ηφαίστου.

Σύμφωνα με μία πιο πρόσφατη θεωρία, η τοποθεσία του ιερού πιθανόν να βρισκόταν δυτικά της Ποικίλης Στοάς. Τα ερείπια ενός περίτεχνου Αρχαϊκού μαρμάρινου βωμού (περ. 500 π.Χ.) αφιερωμένου στην Αφροδίτη βρέθηκαν εκεί. Η βάση του βωμού (5,10 m επί 2,40 m) είναι ορατά στην περιοχή των ανασκαφών στη βόρεια πλευρά της οδού Αδριανού.

Η Παναθηναϊκή Οδός

Η Παναθηναϊκή Οδός οδηγούσε από το Δίπυλο, το οποίο βρίσκεται στον Κεραμεικό, προς την Ακρόπολη, διασχίζοντας διαγώνια την κεντρική πλατεία της Αγοράς. Αυτή ήταν η πορεία των μεγάλων πομπών κατά την κορύφωση των Παναθήναιων, απ'όπου η οδός πήρε το όνομά της. Ήταν επίσης γνωστή και ως “Δρόμος”. Είχε συνολικό μήκος 1050 μ και το πλάτος της κυμαινόταν μεταξύ 10-12 και 20 μέτρων.

Σήμερα μόνο μερικά τμήματα της Παναθηναϊκής Οδού είναι ορατά. Ο πιο χαρακτηριστικός τομέας της είναι η περιοχή που η οδός ανηφορίζει προς την Ακρόπολη, πίσω από τον ναό των Αγίων Αποστόλων. Ένα μεγάλο τμήμα της Οδού ανήκει σήμερα στην οδό Αδριανού.

Αν και ήταν μία από τις κύριες οδούς της αρχαίας Αθήνας η κατασκευή της ήταν ιδιαίτερα απλή. Κατά το μεγαλύτερη μέρος της ιστορίας της, η επιφάνεια της Παναθηναϊκής Οδού αποτελούταν κατά ένα μεγάλο μέρος από αμμοχάλικο, το οποίο έπρεπε να ανανεώνεται αρκετές φορές. Ήταν κατά την Ελληνιστική περίοδο που η νοτιοδυτική της πλευρά συνόρευε με έναν πέτρινο αγωγό. Κατά τον 1ο και 2ο αιώνα ο τομέας στην νοτιοανατολική άκρη της Αρχαίας Αγοράς καθώς και αυτός στη δυτική πλευρά του Ελευσινίου καλυπτόταν με πέτρα. Η χάραξη της Παναθηναϊκής Οδού χρονολογείται στην Προϊστορική περίοδο και είναι γνωστό πως ήδη από την Εποχή του Σιδήρου οδηγούσε στο νεκροταφείο του Κεραμεικού. 

Κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. Ενσωματώθηκε στην Αγορά και χρησίμευε στον προσανατολισμό των επισκεπτών προς τον Βωμό των Δώδεκα Θεών.Στις παρυφές της Αρχαίας Αγοράς αργότερα κατασκευάστηκαν ικρια (ειδικές ξύλινες εξέδρες) που επέτρεπαν στους θεατές να παρακολουθήσουν τα Παναθήναια. Οι ανασκαφές κατά μήκος των δύο πλευρών της οδού έφεραν στο φως τις εν λόγω κατασκευές, καθώς και ξύλινες δοκούς που στήριζαν τις εξέδρες και οι οποίες τοποθετήθηκαν κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ..

Φαίνεται πως η Παναθηναϊκή Οδός φιλοξενούσε αθλητικές εκδηλώσεις τουλάχιστον μέχρι να ολοκληρωθεί η κατασκευή του σταδίου στην περιοχή του Ιλισσού το 330 π.Χ.. Το 1971 ανακαλύφθηκαν ανατολικά του Βωμού των δώδεκα Θεών πέτρινοι στύλοι της γραμμής έναρξης που χρησιμοποιούνταν κατά τον 5ο αιώνα π.Χ.. Λέγεται πως κατά τη διάρκεια των Παναθηναίων λάμβανε χώρα εκδήλωση με το όνομα “αποβάτης δρόμος” οπου οι οπλισμένοι αθλητές πηδούσαν πάνω σε γρήγορα κινούμενη άμαξα και αποβιβάζονταν. Εκεί υπήρχε επίσης προπονητήριο για τους αναβάτες των αλόγων.

Η Παναθηναϊκή Οδός ήταν η σημαντικότερη οδική αρτηρία. Εξυπηρετούσε τις ανάγκες του δημοτικού και εμπορικού κέντρου της πόλης από τιν 6ο αιώνα π.Χ. εως τους πρώτους αιώνες μ.Χ.. Κατά μήκος του δρόμου υπήρχαν σημαντικά θρησκευτικά κτήρια (βωμοί και ναοί) καθώς και δημόσια (γραφεία του άρχοντος, δικαστήρια) και ιδιωτικά κτήρια (οικίες και καταστήματα).

Η Βασιλική Στοά

Στα βόρεια όρια της Αρχαίας Αγοράς, κοντά στον Παναθηναϊκό δρόμο και δίπλα στις σιδηροδρομικές γραμμές βρίσκεται η Βασιλική Στοά. Στη φωτογραφία βλέπετε μια προσομοίωση της Βασιλικής Στοάς (ή Στοάς Βασιλείου), της έδρας του Άρχοντα, ο οποίος είχε περισσότερο θρησκευτικές υποθέσεις συμπεριλαμβανομένων και των φόνων. Το άγαλμα στην εμπρόσθια πλευρά απεικονίζει τη Θέμις (Δικαιοδύνη). Βρισκόταν στη βορειοδυτική γωνία της Αγοράς και μπροστά από το κτίριο που ο Σωκράτης συνάντησε τον Εύθυπρο και είχαν μια συζήτηση συζήτηση που ο Πλάτωνας επαναδημιούργησε στο Εύθυπρό του. Ο Σωκράτης μπήκε σε αυτό το κτίριο σαν κατηγορούμενος για ασέβεια από τον Μελέτιο και με παρόντα τον Άρχοντα. Αντίγραφα των νόμων της πόλης φυλάσσονταν στη Στοά.

Η Βασίλειος Στοά ήταν μικρή σε διαστάσεις (18 m επί 7,5 m). Τα ερείπια αυτής της στοάς δεν είναι προσβάσιμα από τους επισκέπτες, αλλά μπορούν να παρατηρηθούν από την οδό Αδριανού και τις γραμμές του τραίνου. Λέγεται πως οι νόμοι του Σόλωνα, που χαράσσονταν σε ξύλινες στήλες, τις κυρβεις, βρίσκονταν στην Βασίλειο Στοά. Η Βασίλειος Στοά είναι Δωρικού ρυθμού. Η οροφή του κτηρίου ήταν διακοσμημένη με διάφορα ακρωτήρια (γωνιαία διακοσμητικά στοιχεία) που απεικόνιζαν μυθολογικές σκηνές. Μικρές πτέρυγες προστέθηκαν στο βόρειο και νότιο τμήμα της Στοάς κατά τον 4ο αιώνα π.Χ..

Η βορειοδυτική πλευρά της Αρχαίας Αγοράς, όπου βρίσκεται η Βασιλική Στοά, ήταν γνωστή ως Ερμή, εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των αγαλμάτων του Δία που βρίσκονταν εκεί. Οι Ερμαϊκές στήλες που αποτελούνταν μία προτομή του Ερμή στην κορυφή και μία μπρούτζινη ή μαρμάρινη κολώνα με ανδρικά γεννητικά όργανα επισυνημμένα. Αποτελούσαν γνώριμες φιγούρες σε δημόσιες περιοχές και μπροστά από τα σπίτια, αφού πιστευόταν ότι είναι οι προστάτες των σπιτιών και της πόλης. Το 415 π.Χ. δημιουργήθηκε σκάνδαλο, όταν βάνδαλοι κατέστρεψαν τις ερμαϊκές στήλες στην Αθήνα, πιθανόν αυτές στη βορειοδυτική πλευρά της Αγοράς. Αυτό το γεγονός ήταν ένας από τους λόγους που οδήγησε στην εξορία του Αλκιβιάδη.

Η Στοά του Διός Ελευθερίου

Η Στοά ήτα αφιερωμένη στον Δία Ελευθέριο, που άρχισε να λατρεύεται μετά τους Περσικούς Πολέμους. Ήταν ασυνήθιστο για ένα θρησκευτικό κτήριο να φέρει το σχήμα στοάς, αλλά η τοποθεσία του μαρτυρά πως μάλλον χρησιμοποιούταν και για άλλους δημόσιους σκοπούς. Η στοά πιθανόν να αποτελεί ένα από τα επιτεύγματα του Μνησικλή, αρχιτέκτονα των Προπυλαίων της Ακρόπολης.

Η οροφή, όπως αυτές των ναών, ήταν διακοσμημένη με αγάλματα (ακρωτήρια) με ένα τουλάχιστον από αυτά να απεικονίζει τη Φτερωτή Νίκη, που τώρα φιλοξενείται στη στοά του Ατάλου. Η στοά εόρταζε επίσης τη δημοκρατία. Στο κτήριο υπήρχαν απεικονίσεις των Δώδεκα Θεών και του Θησέα, του θρυλικού βασιλιά, για τον οποίο οι Αθηναίοι (λανθασμένα) πίστευαν πως είναι ο θεμελιωτής της δημοκρατίας. Κατά τον τέταρτο αιώνα στο στοά υπήρχε επίσης ένας αριθμός από έργα τέχνης που απεικόνιζαν αθηναϊκές νίκες. Ο πλάτωνας αναφέρει πως η Στοά αποτελούσε αγαπημένο τόπο ξεκούρασης και συνάντησης.

Η Στοά του Διός Ελευθερίου χτίστηκε περί το 430-420 π.Χ.. Η κάτοψή της είχε το σχήμα του ελληνικού γράμματος Π. Συμπεριλάμβανε επίσης μία κιονοστοιχία δωρικού ρυθμού κατά μήκος της πρόσοψής της και μία άλλη κιονοστοιχία Ιωνικού ρυθμού εντός. Ο Παυσανίας αναφέρεται σε ένα άγαλμα του Δία μπροστά από τη Στοά. Κατά τη Ρωμαίκή εποχή δύο θάλαμοι προσαρτήθηκαν στο πίσω μέρος της Στοάς. Κατά πάσα πιθανότητα ήταν αφιερωμένοι στην αυτοκρατορική θρησκεία.