Αρχαία Αγορά

Δυτική πλευρά

Ναός του Ηφαίστου

Ο ναός, γνωστός ως Ηφαίστειον ή Θησείον, είναι Δωρικού ρυθμού και περιφερικός με πρόναο και οπισθόδομο. Βρίσκεται στην κορυφή του λόφου του Κολωνού Αγοραίου και είναι το σημαντικότερο και καλύτερα συντηρημένο μνημείο της Αγοράς.

Ο ναός ήταν αφιερωμένος σε δύο θεούς, τον Ήφαιστο και την Αθηνά, των οποίων τα μπρούτζινα αγάλματα στέκονταν στο εσωτερικό. Κατά μια άλλη εκδοχή, ήταν αφιερωμένος στην Ευκλεία (Άρτεμις). Ήταν πλούσια διακοσμημένος. Η κατασκευή του Ηφαιστείου άρχισε το 449 π.Χ.. Λάκκοι που μαρτυρούν δενδροφύτευση και που χρονολογούνται στον 3ο αιώνα π.Χ. ότι η περιοχή γύρω από το ναό ήταν κατάφυτη. Τον 7ο αιώνα μ.Χ. ο ναός έγινε χριστιανική εκκλησία.

Το κτίριο έχει χαρακτηριστική διαρρύθμιση με την ανατολική σκεπαστή είσοδο να ευθυγραμμίζεται χάρη στις κολώνες που βρίσκονται στο προτείχισμα. Όπως συμβαίνει και στον Παρθενώνα, πάνω από τη σκεπαστή είσοδο, η ζωοφόρος Δωρικού ρυθμού έχει αντικατασταθεί με μία άλλη Ιωνικού ρυθμού. Η επιστύλια δοκός, αντίθετα, έχει συνεχή διάπλαση προς τα πάνω,σε αντίθεση με τις πολύπλοκες διακοσμήσεις των άλλων κολώνων. Το κτίριο έχει φτιαχτεί σχεδόν εξ’ολοκλήρου από Πεντελικό μάρμαρο, με εξαίρεση το χαμηλότερο από τα τρία σκαλοπάτια, το οποίο είναι από ασβεστόλιθο. Είναι ο μοναδικός ναός με ανέπαφη τη σκεπή του που έχει απομείνει στην Ελλάδα.

Ο ναός είναι εξάστυλος με 13 κολώνες στις μακρύτερες πλευρές του και έχει διαστάσεις 31,8 επί 13,8 μέτρα. Ο πρόναος (η εσωτερική περιοχή του σηκού) και ο οπισθόδομος (αίθουσα στο βάθος που χρησιμοποιούταν ως θησαυροφυλάκιο) είχανα μία δεύτερη σειρά από κίονες.

Η ομοιότητά του με τον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο, τον Ναό του Άρεως στην Αρχαία Αγορά και τον Ναό της Νέμεσις στη Ραμνούντα έκανε τους αρχαιολόγους να φθάσουν στο συμπέρασμα πως οι τέσσερεις αυτοί ναοί σχεδιάστηκαν από τον ίδιο αρχιτέκτονα. Ο Ναός του Ηφαίστου είναι ο καλύτερα διατηρημένος ναός σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Ο αρχαιολόγοι αρχικά πίστευαν πως ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Αθηναίο ήρωα Θησέα, ο οποίος ίδρυσε την πόλη της Αθήνας και του οποίου τα κατορθώματα απεικονίζονται σε ανάγλυφα στη βόρεια και στη νότια πλευρά του ναού. Από εκεί προέρχεται και το όνομα Θησείον, το οποίο χρησιμοποιείται και για να περιγράψει την περιοχή γύρω από τον ναό σήμερα.

Συστηματικές ανασκαφές στην Αρχαία Αγορά και ο συσχετισμός του ναού με γραπτές πηγές απέδειξαν πως τελικά ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Ήφαιστο και στην Αθηνά. Οι δύο θεοί προστάτευαν τους τεχνίτες (μεταλλουργοί, κεραμείς κλπ) των οποίων τα εργαστήρια ανακαλύφθηκαν σε κοντινή απόσταση από τον ναό

In the 5th century AD the temple was transformed into a church dedicated to Saint George. It remained in use until 1835. Thus the building escaped damage. During the first hundred years of the Greek State, it was occasionally used as a museum.

Ο ναός είναι κατασκευασμένος σχεδόν εξ'ολοκλήρου από Πεντελικό μάρμαρο. Στο τέλος του σηκού, γύρω από το εσωτερικό οπου βρισκόταν κιονοστοιχία σε σχήμα Π, βρισκόταν βήμα με ανάγλυφη διακόσμηση και δύο μπρούντζινα αγάλματα των δύο θεών, έργα του Αλκαμένη πιθανόν μεταξύ 421 και 415 π.Χ.. Στα δυτικά του ναού ανακαλύφθηκε ένα χαντάκι στο οποίο βρέθηκαν θραύσματα των πήλινων καλουπιών που χρησιμοποιήθηκαν κατά την κατασκευή.

Στην πρόσοψη του ναού βρλισκονται δέκα μετώπες οπου απεικονίζονται οι Άθλοι του Ηρακλή, ενώ σε κάθε μία από τις βόρειες και νότιες πλευρές υπάρχουν τέσσερεις μετώπες οπου απεικονίζεται ο ηρωικός θάνατος του Θησέα. Στην πύλη του πρόναου βρίσκεται αέτωμα οπου απεικονίζεται η μάχη μεταξύ του Θησέα και των γιών του θείου του, Παλλα. Ο οπισθόδομος φέρει επίσης αέτωμα με την Κενταυρομαχία. Η ύπαρξη αετώματος σε ναό δωρικού ρυθμού αποδίδεται στην επήρεια του Παραθενώνα. Εφόσον αυτή η αρχαιολογική υπόθεση είναι αληθής, ο ναός μάλλον ολοκληρώθηκε μετά τον ναό του Παρθενώνα.

Το Μνημείο των Επωνύμων Ηρώων

Το Μνημείο των Επωνύμων Ηρώων, που χρίστηκε γύρω στο 330 π.Χ., βρισκόταν στη δυτική πλευρά της Αρχαίας Αγοράς, ανατολικά του Μετρώου. Σήμερα είναι ακόμα ορατό το επίμηκες βάθρο του μνημείου (16,4 επί 1,87 μέτρα) στο οποίο στέκονταν κάποτα τα μπρούντζινα αγάλματα δέκα επωνύμων ηρώων των αθηναϊκών φυλών. Επιπλέον, δύο μπρούντζινοι τρίποδες ήταν τοποθετημένοι εκατέρωθεν του βάθρου.

Σύμφωνα με τον Παυσανία, οι μυθικοί ήρωες ήταν ο Υποθωων, ο Αντίοχος, ο Αίας, ο Λέος, ο Ερεχθέας, ο Αιγαίας, ο Οινέας, ο Ακαμας, ο Κέκρωπας και ο Παντιων. Το Μνημείο των Επωνύμων Ηρώων περικλειόταν από ξύλινη περίφραξη που στηριζόταν σε πέτρινες στήλες, ενώ η πρόσοψή του χρησιμοποιούταν ως πίνακας σημαντικών δημόσιων ανακοινώσεων.

αυτοκρατόρων που υπήρξαν γενναιόδωροι προς την Αθήνα. Έτσι, το 307/6 π.Χ., δύο νέα αγάλματα προστέθηκαν στο βάθρο: ένα του Δημητρίου του Πορθητή και ένα του πατέρα του, Αντίγονου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα επέκταση του μνημείου προς τα νότια.

Το 223 π.Χ. προστέθηκε τρίτο άγαλμα, αυτή τη φορά προς τιμή του Βασιλιά Πτολεμαίου Ευεργέτη της Αιγύπτου. Το 200 π.Χ. τα αγάλματα του Δημητρίου του Πορθητή και του πατέρα του αφαιρέθηκαν και αντικαταστάθηκαν από το άγαλμα του Βασιλιά Ατταλου της Περγάμου. Τον 2ο αιώνα μ.Χ. Το άγαλμα του Αυτοκράτορα Αδριανού, ως επώνυμου ήρωα, τοποθετήθηκε στο μνημείο.

Το Παλαιό Βουλευτήριο και το Μητρώον

Στα αριστερά του λόφου του Κολωνού Αγοραίου υπάρχει σύμπλεγμα ερειπίων ποικίλων κατασκευών από διαφορετικές περιόδους. Ένα από αυτά τα ερείπια αποτελούσε το Παλαιό Βουλευτήριο, ένας Αρχαϊκός ναός πιθανόν αφιερωμένος στη Ρέα, μητέρα των Θεών, και το Ελληνιστικό Μητρώον.

Το Παλαιό Βουλευτήριο κατασκευάστηκε στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. για να στεγάσει των Συμβούλιο των πεντακοσίων, το κύριο διοικητικό σώμα της Αθήνας. Το συμβούλιο αυτό, ή αλλιώς Βουλή, απαρτιζόταν από 50 μέλη που ήταν τυχαία εκλεγμένα από κάυε φυλή. Τα μέλη αυτά προετοίμαζαν τις υποθέσεις προς συζήτηση. Η εκφώνηση λόγου στο Βουλευτήριο χρονομετρούταν μέσω νερού που κυλούσε σε πήλινο δοχείο. Ένα από αυτά τα δοχεία μάλιστα βρέθηκε στην τοποθεσία.

Το συμβούλιο δε μπορούσε να πάρει πολιτικές αποφάσεις, αυτός ο ρόλος είχε δοθεί στη σύγκλητο, που αποτελούταν εξ'ολοκλήρου από ενήλικα μέλη. Οι αντιπρόσωποι κάθε φυλής αποτελούσαν τους πρυτάνεις του συμβουλίου για το 1/10 κάθε έτους

Το Βουλευτήριο ήταν καλά προστατευμένο πίσω από την Ιερή Στοά. Η αίθουσα είχε διαζώματα στις πλευρές της, ικανά να φιλοξενήσουν συνάντηση 650 ατόμων. Υπήρχαν δύο πύλες στη μία πλευρά και ένας βωμός στη μέση του θαλάμου για τις προσφορές προς τους θεούς. Η σκεπή καλυπτόταν από ξύλο. Οι διαστάσεις του κτιρίου ήταν 20 επί 21 μέτρα, δηλαδή είχε σχεδόν τετραγωνικό σχήμα. Τέλος, υπήρχε και ένα πρόσθετο διάζωμα για τους καλεσμένους.

Όταν, τον 5ο αιώνα, χτίστηκε το Βουλευτήριο, το παλαιό Βουλευτήριο δεν έπαψε να χρησιμοποιείται. Διαμορφώθηκε όμως ώστε να στεγάσει τα Δημόσια Αρχεία. Ήταν επίσης χώρος λατρείας της Ρέας. Επιπλέον, φιλοξενούσε το άγαλμα της θεάς, το οποίο ήταν έργο του Φειδία ή του Αγοράκριτου.

Κατά το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα π.Χ. το ιερό αντικαταστάθηκε από το νέο συγκρότημα κτηρίων του Μητρώου, πιθανόν με έξοδα του Αταλου του 2ου. Το Μητρώον (38,83 επί 29,56 μέτρα) αποτελούταν από τέσσερις αίθουσες με ανατολικό προσανατολισμό. Μπροστά από τις αίθουσες βρισκόταν κιονοστοιχία με 14 ιωνικούς κίονες. Η βόρεια αίθουσα ήταν η μεγαλύτερη. Περιελάμβανε περιστύλιο και βωμό που βρισκόταν στο κέντρο.

Στην φωτογραφική αναπαράσταση είναι ορατός ο Ναός του ηφαίστου (1) στο βάθος με το Μητ΄ρωον (2) ακριβώς μπροστά από το Νέο Βουλευτήριο (3) δίπλα στον Θόλο (4).

Το Νέο Βουλευτήριο

Το Νέο Βουλευτήριο ήταν μία μεγάλη ορθωγώνια κατασκευή (16 επί 22 μέτρα) νότια της Αρχαίας Αγοράς. Αποτελούταν από μεγάλο αμφιθέατρο με μία είσοδο στη νοτιοανατολική του γωνία και ξύλινες θέσεις τοποθετημένες αμφιθεατρικά.

Περί τα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. προστέθηκε μία σκεπαστή είσοδος με ιωνικούς κίονες κατά μήκος της νότιας πλευράς του κτηρίου καθώς και ένα ιωνικό πρόπυλον. Τα θεμέλιά τους είναι ακόμα ορατά σήμερα.