Ιεροί ναοί στην Αθήνα

Άγιος Ιωάννης Θεολόγος

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ερεχθέως και Ερωτόκριτου, στη βόρεια πλαγιά της Ακρόπολης. Διατηρείται σε καλή κατάσταση χωρίς σημαντικές διαφοροποιήσεις. Δεν υπάρχουν γνωστές πηγές σχετικά με την ιστορία του ναού. Πάντως χρονολογείται γύρω στα τέλη του 11ου αιώνα ή στις αρχές του 12ου αιώνα, με βάση τον αρχιτεκτονικό του τύπο. Η χρονολόγηση αυτή έχει εξακριβωθεί από χάλκινο νόμισμα από το βασίλειο του Αλέξιου Κομνηνού του 1ου (1081-1118), που βρέθηκε στην οροφή του ναού κατά τις εργασίες αναστύλωσης.

Ο ναός είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλλο, νάρθηκα και δύο κίονες. Ο μικρός οκταγωνικός και κομψός τρούλλος με τους μικρούς μαρμάρινους κίονες στις πλευρές του, ο λεγόμενος και αθηναϊκός τρούλλος, είναι επίσης χαρακτηριστικός των μεσαιωνικών μνημείων στην Αθήνα.

Με εξαίρεση τη νότια πλευρά, η εξωτερική τοιχοποιία του ναού ακολουθεί τον τύπο cloisonne, π.χ. λόγω της χρήσης λαξευμένων λίθων περιστοιχιζόμενων από οπτόπλινθους (τούβλα). Η αντίθεση μεταξύ των λευκών λίθων και των ερυθρωπών τούβλων δημιουργεί ένα ιδιαίτερο χρωματικό εφφέ το οποίο είναι χαρακτηριστικό των Βυζαντινών μνημείων της περιόδου αυτής. Ο τρούλλος υποστηρίζεται εσωτερικά από τους τοίχους του ιερού και από δύο κίονες με Ρωμαϊκά κιονόκρανα. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, η δεύτερη χρήση παλαιότερων αρχιτεκτονικών υλικών ήταν πολύ συχνή.

Οι τοιχογραφίες του ναού αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες αναστύλωσης. Παρά τον επαρχιώτικό τους χαρακτήρα, οι τοιχογραφίες αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές καθώς είναι πολύ λίγα τα δείγματα Βυζαντινών τοιχογραφίων που έχουν διατηρηθεί στην Αθήνα.

Στον τρούλλο υπάρχει απεικόνιση του Χριστού Παντοκράτορα και πάνω από το ιερό υπάρχει απεικόνιση της Κοίμησης της Θροτόκου. Στο βόρειο τμήμα του ιερού απεικονίζεται άγιος να φορά πανοπλία, πιθανόν να πρόκειται για τον Άγιο Γεώργιο. Ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία σε αυτή την αγιογραφία είναι η ρεαλιστική αναπαράσταση του αλόγου, οι λεπτομέρειες της ενδυμασίας του αγίου και ο γενικά μνημειώδης χαρακτήρας της σκηνής.

Οι τοιχογραφίες είναι στυλιστικά παρόμοιες με αυτές που συναντούε σε αριθμό μνημείων που χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 13ου αιώνα και έχουν φιλοτεχνηθεί, σύμφωνα με τους ειδικούς, από καλλιτεχνικό εργαστήριο, γεγονός που επιτρέπει και την ακριβή χρονολόγησή τους.

Οδοί Ερεχθέως και Ερωτόκριτου, Αναφιώτικα
Μοναστηράκι - Ακρόπολη
Δείτε το Ελληνικό γλωσσάρι για επεξήγηση τυπικών λέξεων.