Αλλαγή Φρουράς

Κάθε Κυριακή στις 11 π.μ. οι τουρίστες συγκεντρώνονται μπροστά από το κτίριο της Βουλής στην Πλατεία Συντάγματος για να παρακολουθήσουν το τελετοργικό της αλλαγής φρουράς μπροστά από το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Οι φύλακες (Εύζωνες) φορούν τις παραδοσιακές φουστανέλες, τα ασπρόμαυρα καπέλα τους και τα κόκκινα παπούτσια τους με τις φούντες μόνο εκείνη τη μέρα ή σε άλλες ειδικές περιπτώσεις. Τις υπόλοιπες μέρες οι Εύζωνες φορούν κανονικές στολές χρώματος χακί, συμπεριλαμβανομένης της φουστανέλας, και η αλλαγή φρουράς λαμβάνει χώρα κάθε ώρα, 24 ώρες την ημέρα. Οι φύλακες είναι ψηλοί και άριστα εκπαιδευμένοι. Ανήκουν στην Προεδρική Φρουρά, δηλαδή τη φρουρά του Προέδρου της Δημοκρατίας. Είναι η ύψιστη τιμή για κάθε στρατιώτη το να επιλεγεί για να γίνει Εύζωνας.

Κάθε Εύζωνας αναλαμβάνει το ρόλο της φύλαξης για μια συνεχή ώρα κάθε φορά και για συνολικά 3 φορές κάθε 48 ώρες. Δουλεύουν σε ζεύγη, ώστε να τελειοποιείται ο συνδυασμός των κινήσεών τους. Έχοντας ιδρυθεί για να απαρτίσει τη βασιλική φρουρά το 1868, το ανώτατο στρατιωτικό σώμα έχει περίπου 120 μέλη και απολαμβάνει πολύ καλύτερες συνθήκες διαμονής από τα τυπικά στρατεύματα. Έχοντας φωτογραφηθεί άπειρες φορές από τους τουρίστες και τους ντόπιους, οι “ψηλοί τύποι” που φυλούν το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη και τη Βουλή δικαίως έχουν γίνει διάσημοι. Πάντως, όσα γνωρίζουμε για αυτούς είναι σχετικά λίγα.

Οι Εύζωνες

Οι Εύζωνες, γνωστοί και ως Τσολιάδες, φορούν την, παραδοσιακή και με ιστορικό νόημα, στολή τους και τυγχάνουν ειδικής εκπαίδευσης αλλά και προνομίων. Με ιστορία πάνω από έναν αιώνα, η Ελληνική Προεδρική Φρουρά ιδρύθηκε το 1868 σαν σύνταγμα του τακτικού στρατού. Σήμερα τα καθήκοντα των Ευζώνων είναι κυρίως τελετουργικού χαρακτήρα. Η ομάδα των Ευζώνων (που σημαίνει “αυτός με την καλή ζώνη”, όρος που παραπέμπει στην Ομηρική εποχή) ονομάζεται και Σώμα, Φρουρά της Σημαίας, Φρουρά του Παλατιού και Βασιλική Φρουρά. Οι δύο τελευταίοι χαρακτηρισμοί είναι κατάλοιπα της περιόδου του θεσμού της βασιλείας. Το στρατόπεδο εκπαίδευσής τους βρίσκεται πολύ κοντά στο κτίριο της Βουλής και κάποιος μπορεί συχνά να τους δει να παρελαύνουν και προς τις δύο κατευθύνσεις της οδού Ηρώδου Αττικού κατά την αλλαγή της βάρδιας.

Αν και οι στρατιώτες που απαρτίζουν το σώμα των Ευζώνων δεν κοιμούνται στα στρατόπεδα εκπαίδευσης όλη την εβδομάδα και λέγεται ότι τους προσφέρονται μεγαλύτερες μερίδες φαγητού απ’ότι στους συνηθισμένους στρατιώτες, είναι υποχρεωμένοι να βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση και να μην αντιδρούν σε τίποτα. Υπάρχουν, όμως, τουρίστες που όταν φωτογραφίζονται μαζί με τους Εύζωνες, προσπαθούν να τους κάνουν να γελάσουν ή να κουνηθούν. Ένας Προδρικός Φρουρός με στρατιωτικά ρούχα είναι πάντα κοντά, πάντως, για να αποτρέψει τέτοια γεγονότα, προτού η κατάσταση ξεφύγει κάθε ελέγχου.

Κατά τη διάρκεια διαδήλωσης μπροστά από τη Βουλή το 2001, μία βόμβα Μολότωφ εκφενδονίστηκε προς ένα από τα φυλάκια όπου βρίσκονται οι Εύζωνοι. Σχεδόν ακαριαία η ξύλινη κατασκευή τυλίχθηκε στις φλόγες. Ο Εύζωνας που στεκόταν δίπλα από το φλεγόμενο φυλάκιο δεν αντέδρασε εως ότου πάρει εντολή από τον επιβλέποντά του για να κουνηθεί, όπως τελικά και έγινε, πριν και ο ίδιος τυλιχθεί στις φλόγες.

Σύγχρονα καθήκοντα

Οι Προεδρικοί Φρουροί δε σχετίζονται με μάχες, αν και μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο θεωρούνταν ως η δυνατότερη και γενναιότερη μονάδα του Ελληνικού στρατού. Η στολή τους είναι η ίδια με αυτή που περήφανα φόρεσαν οι Έλληνες μαχητές στον αγώνα τους κατά τη διάρκεια της Τουρκικής κατοχής (1453 – 1821). Στις μέρες μας οι Προεδρικοί Φρουροί διαλέγονται από τους στρατιώτες που εκτελούν τη θητεία τους με βάση κάποια αυστηρά κριτήρια, όπως το ύψος (πρέπει να είναι τουλάχιστον 1,87 μ.), ο χαρακτήρας, η νοοτροπία και η καλή κατάσταση της υγείας τους, η γενικότερη εμφάνισή καθώς και η αντοχή τους.

Αυτοί που μπαίνουν στο σώμα των Ευζώνων, πρώτα περνούν πεντέμισι μήνες σε κανονικές στρατιωτικές μονάδες και έπειτα υπόκεινται σε ειδική εκπαίδευση για ένα μήνα, ώστε να γίνουν Προεδρικοί Φρουροί. Από αυτή τη θέση εκπληρώνουν τους υπόλοιπους πέντε μήνες της θητείας τους. Η διαβόητα σκληρή εκπαίδευσή τους περιλαμβάνει την ανάπτυξη της ικανότητας να στέκονται ακίνητοι για μια ώρα και την εξάσκηση του απόλυτα συγχρονισμένου βηματισμού που απαιτείται κα΄τα την αλλαγή φρουράς.

“Φυσικά και απαιτείται σκληρή εκπαίδευση για να γίνει κάποιος στρατιώτης Εύζωνας”, μας λέει ο Συνταγματάρχης Ευστάθιος Σιαμιτρος που ανήκει στην προεδρική φρουρά. “Έχετε προσπαθήσει ποτέ να μείνετε εντελώς ακίνητοι για πέντε λεπτά? Εαν το δοκιμάσετε θα πάρετε μια ιδέα του τί σημαίνει να το κάνετε αυτό για μια ολόκληρη ώρα”. Για να βοηθηθούν κατά κάποιο τρόπο οι Εύζωνες, τα βήματά που απαιτεί το τελετουργικό γίνονται με αργό ρυθμό ώστε να προστατέψουν την ομαλή κυκλοφορία του αίματος, μετά από 60 λεπτά ακινησίας.

Η Προεδρική Φρουρά έχει τα ακόλουθα καθήκοντα:

• 24ωρη φύλαξη του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη, του Προεδρικού Μεγάρου και τις πύλες του
  στρατοπέδου εκπαίδευσης της Προεδρικής Φρουράς
• Την ανύψωση και υποστολή της σημαίας (στις 9 π.μ. και 6 μ.μ. αντίστοιχα) κάθε Κυριακή στην
  Ακρόπολη
• Συνοδεία του Προέδρου της Δημοκρατίας στις επίσημες επισκέψεις του στο εξωτερικό
• Απόδοση τιμών και καλωσόρισμα ξένων αντιπροσώπων
• Συμμετοχή στην ετήσια παρέλαση στην 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης για τον εορτασμό της 25ης
  Μαρτίου.

Μια στολή με νόημα

Η στολή παραπέμπει στους Κλέφτες και τους Αρματωλούς που αντιστάθηκαν σθεναρά στην Τουρκική κατοχή και πολέμησαν σκληρά στον αγώνα για την ελευθερία. Εντύπωση προκαλεί η φουστανέλα, με 400 πτυχώσεις, μια για κάθε χρόνο Τουρκικής κατοχής. Οι Εύζωνες διαθέτουν επαγγελματικά σίδρα ατμού στους στρατώνες όπου μένουν και είναι υποχρεωμένοι να σιδερώνουν τηστολή του οι ίδιοι. Οι στολές ράβονται από ειδικούς χειροτέχνες σε εργαστήρια μέεσα στους στρατώνες και χρειάζονται 80 ημέρες για να ολοκληρωθούν. Οι αξιωματικοί φορούν μια παλαιότερη και πιο καλοδουλεμένη μορφή της στολής και από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά οι Εύζωνες από την Κρήτη φορούν παραδοσιακές μπλε βράκες και καπέλα, καθώς και λευκές μπότες.

Οι στολές (πολλών ειδών) είναι όλες φτιαγμένες στο χέρι από επαγγελματία ράφτη που έχει το εργαστήριό του στο στρατόπαιδο εκπαίδευσης των Προεδρικών Φρουρών. Εκεί υπάρχουν επίσης και δέκα ειδικοί στο κέντημα και στη χρήση ραπτομηχανής, που υπομονετικά ετοιμάζουν τις στολές για πολύ καιρό. Μόνο το γιλέκο των Ευζώνων χρειάζεται ένα μήνα για να ραφθεί. Τα παγκοσμίως γνωστά “τσαρούχια” κατασκευάζονται στο τμήμα υποδηματοποιοίας του στρατοπαίδου εκπαίδευσης από τρείς εως τέσσερις εκπαιδευμένους τεχνίτες. Κάθε τσαρούχι, που είναι δερμάτινο υπόδημα με ξύλινη σόλα, ζυγίζει 1,5 κιλά και έχει 60 καρφιά καρφωμένα μέσα στη σόλα, ώστε οι Εύζωνες να μη γλιστρούν.

Τα κύρια μέρη της στολής των Ευζώνων είναι:

• το καπέλο, το οποίο είναι κατασκευασμένο από κόκκινη τσόχα με μεταξωτή φούντα
• το πουκάμισο, χρώματος λευκού με φαρδιά μανίκια
• το φιλέκο, κεντημένο περίτεχνα στο χέρι. Διάφορα σημαντικά παραδοσιακά σχέδια
  είναι κεντημένα στο γιλέκο
• η φουστανέλα, που είναι κατασκευασμένη από 30 μέτρα λευκού υφάσματος με 400
  πτυχές, οι οποίες συμβολίζουν τα 400 χρόνια της Οθωμανικής κατοχής
• οι βράκες, τα μακριά κόκκινα παντελόνια των αξιωματικών και οι μακριές λευκές
  βαμβακερές κάλτσες των Ευζώνων
• η θήκη φυσιγγιων
• οι περικνημίδες, μαύρες για τους Εύζωνες και μπλε για τους αξιωματικούς

Εκτός από τα παραπάνω μέρη, που είναι τα συνήθη τόσο για τους Εύζωνες όσο και για τους αξιωματικούς, υπάρχουν επίσης:

• τα περικνήμια, οι κόκκινες μπότες και η σπάθη
• το εσωτερικό περικνήμιο, το οποίο συγκρατεί τις κάλτσες
• τα κρόσσια (μπλέ και λευκές πλεξούδες, στα χρώματα της ελληνικής σημαίας)
• τα τσαρούχια, τα παραδοσιακά υποδήματα των Ευζώνων

Οι κατηγορίες στολών περιλαμβάνουν (από τα δεξιά προς τα αριστερά) την κρητική στολή, μία προσαρμογή παραδοσιακών Κρητικών ενδυμασιών που αντιπροσωπεύει όλα τα ελληνικά νησιά, τη Μακεδονική μπλέ βαμβακερή χειμερινή στολή, τη βαμβακερή θερινή στολή η οποία είναι η επίσημη ενδυμασία που χρησιμοποιείται σε ειδικές τελετές, την εκσυγχρονισμένη στολή της ηπειρωτικής Ελλάδας καθώς και την παραδοσιακή ποντιακή στολή.

Καθόλη τη διάρκεια της θητείας του, κάθε Εύζωνας συνεργάζεται με έναν δεύτερο. Μοιράζονται την εκπαίδευση και τις υποχρεώσεις. Η αμοιβαία βοήθεια επίσης εκτιμάται, όταν προσπαθούν να φορέσουν τη στολή τους, προσπάθεια που αποδεικνύεται χρονοβόρα. Το να φορέσουν την επίσημη στολή, για παράδειγμα, μπορεί να πάρει μισή ώρα. Η βοήθεια είναι επίσης χρήσιμη όταν “στρώνουν” τη μαύρη φούντα που είναι προέκταση του καπέλου τους (φέσι), όταν ισιώνουν το περιτραχήλιο (κολλάρο), ή όταν φορούν τη φουστανέλλα, την παραδοσιακή φούστα με τις 400 πτυχώσεις. Πάντως, υπάρχει κάτι που δεν αλλάζει στη στολή των Ευζώνων, χειμώνα ή καλοκαίρι. Είναι οι μακριές μάλλινες κάλτσες και μία δερμάτινη ζώνη με θήκες για σφαίρες που δίναι έμφαση στον άρτιο εξοπλισμό του στρατιώτη.

Οι ανάγλυφες μορφές στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη απεικονίζουν έναν Έλληνα στρατιώτη ενώ οι επιγραφές πάνω στο μνημείο είναι μέρη της αγόρευσης στην κηδεία του Περικλή το 430 π.Χ., που δημιουργήθηκαν τον πρώτο χρόνο μετά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου για να τιμήσουν τους πεσόντες Αθηναίους όπως και τα ονόματα των τοποθεσιών όπου οι Έλληνες έχουν πολεμήσει σε διαφορετικούς πολέμους. Σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Λαζαρίδη. Τον Απρίλιο του 1929 ξεκίνησαν οι εργασίες κατασκευής του, οι οποίες ολοκληρώθηκαν τον Μάρτιο του 1932. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν ανήμερα της Εθνικής Επετείου τον ίδιο χρόνο.

Ώρες λειτουργίας και τιμή εισιτηρίου
Πλατεία Συντάγματος – Μπροστά από το κτήριο της Βουλής
Φωτογραφίες των Ευζώνων και της Πλατείας Συντάγματος
Σύνταγμα