Η Ιστορία της Τεχνόπολης (Γκάζι)

Το αθηναϊκό εργοστάσιο της Γαλλικής Εταιρείας Γκαζιού ιδρύθηκε το 1857, εποχή που άρχισε να γίνεται ορατή η βιομηχανική επανάσταση στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, τριάντα χρόνια μετά τη δυτική ευρώπη.

Η υπάρχουσα νομοθεσία έδινε το δικαίωμα στον Φραγκίσκο Φεραλδη να ιδρύσει και να αναπτύξει το εργοστάσιο γκαζιού για την ηλεκτροδότηση της πόλης. Η τοποθεσία που επιλέχθηκε βρισκόταν επάνω στον κύριο άξονα προς τον Πειραιά. Σύμφωνα με τα σχέδια που είχαν ετοιμάσει οι αρχιτέκτονες Κλεάνθης και Schaubert το 1833 (ο πρωτότυπος χάρτης της πόλης), η τοποθεσία αυτή επρόκειτο να γίνει η Πλατεία Κεκρόπων ενώ, σύμφωνα με το σχέδιο που είχε ετοιμάσει ο von Klentze το 1834, στην ίδια τοποθεσία θα χτίζονταν τα βασιλικά ανάκτορα. Η ύστερη ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής γύρω από το εργοστάσιο γκαζιού μετέβαλλε την οδό Πειραιώς σε έναν από τους σημαντικότερους βιομηχανικούς τομείς της Αθήνας.

Η κατασκευή και λειτουργία του εργοστασίου διαιρείται σε τέσσερις φάσεις:

- 1862-1887: ανεγείρονται τα πρώτα κτήρια (αίθουσες αποθήκευσης, καμινάδες, αίθουσα καθαριότητας, υδραγωγεία, αποθήκες και κατοικία του διευθυντή) και τοποθετούνται μηχανήματα, όπως φούρνοι διΰλισης.

- 1887-1920: αυξάνεται η ανάγκη για γκάζι, καθώς εκτός από τον φωτισμό των δρόμων, προστέθηκαν επαγγελματικοί και οικιακοί χρήστες. Ταυτόχρονα, το εργοστάσιο επεκτάθηκε λόγω και της έλευσης των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Κατασκευάστηκε καινούρια καπνοδόχος και προστέθηκε νέα σειρά φούρνων, δύο αίθουσες γκαζιού καθώς και κτήρια για χρήση από το προσωπικό (αποδυτήρια, ντους, κουρείο κλπ), στοιχεία που έδωσαν στην τοποθεσία τη σημερινή της μορφή.

- 1920-1952: Εισήχθη η γερμανική τεχνογνωσία προς βελτίωση της ποιότητας του γκαζιού, προστέθηκε νέα μονάδα παραγωγής και κατασκευάστηκε τρίτη καπνοδόχος. Ταυτόχρονα χρησιμοποιήθηκε καινοτόμος τεχνολογία για υδατοπαροχή γκαζιού. Όταν έληξε το συμβόλαιο με τη Γαλλική Εταιρεία Γκαζιού, το εργοστάσιο εκχωρήθηκε (1938) στον Δήμο Αθηναίων και έγινε η Δημόσια Επιχείρηση Παροχής Αερίου.

- 1952-1984: παρά την αναμόρφωση της πόλης κατά τη δεκαετία του ’60, το εργοστάσιο έπεσε σε αδράνεια, αφού ο τρόπος που παρήγαγε ενέργεια θεωρήθηκε απαρχαιωμένος. Το 1983 η παραγωγή γκαζιού από άνθρακα ανεστάλη και το δίκτυο της πόλης συνδέθηκε με τα Ελληνικά Διϋλιστήρια στον Ασπρόπυργο. Ένα χρόνο αργότερα η λειτουργία του εργοστασίου σταμάτησε, μερικώς επειδή παρήγαγε υπερβολικούς ρύπους, αλλά κυρίως λόγω της τοποθεσίας του κοντά στο κέντρο της Αθήνας και στην Ακρόπολη.

Σήμερα το Γκάζι (Τεχνόπολη) είναι ένα ζωντανό μουσείο της βιομηχανικής ιστορίας και της αρχιτεκτονικής καθώς και πηγή έμπνευσης για ποικίλους επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς κλάδους.