“De dag zal komen dat alle naties van dit continent, zonder hun eigenheid te verliezen of hun glorierijke individualiteit, zullen samensmelten tot een hogere eenheid en vorm van Europees broederschap. De dag zal komen dat er geen andere slagvelden meer zullen zijn dan deze van de geest, open markten voor ideeën. De dag zal komen dat kogels en bommen door stemmen zullen vervangen worden.”.

Het was Victor Hugo die deze profetische woorden sprak in 1849. Het duurde meer dan een eeuw voor zijn utopische voorspelling waar begon te worden. Gedurende die tijd waren twee wereldoorlogen en ontelbare andere conflicten in Europa de oorzaak van miljoenen doden. Er waren ogenblikken dat alle hoop verloren scheen. Vandaag biedt het begin van de 21e eeuw betere vooruitzichten en hernieuwde hoop maar het stelt Europa ook voor nieuwe moeilijkheden en uitdagingen.

De uitbreiding van de Unie tot 25 lidstaten ging door volgens het tijdschema dat door de EU instellingen werd opgesteld. Een politicus van een van de nieuwe lidstaten zei: “Europa is er eindelijk in geslaagd haar geschiedenis te verzoenen met haar grondgebied.”. In de periode tussen 2007 en 2015 zal de Europese Unie verder uitgebreid worden. Terwijl ze zorgvuldig naar de publieke opinie luisteren, zullen haar leiders intussen moeten beslissen waar de uiteindelijke geografische, politieke en culturele grenzen van Europa getrokken zullen worden.

De stichtingsovereenkomst van de Europese Unie is een pact tussen soevereine naties die vastbesloten zijn hun gezamenlijke toekomst te delen en een groeiend deel van hun soevereiniteit samen te brengen. Het omvat zaken waar de Europeanen zeer gevoelig aan zijn: vrede, veiligheid, deelname aan de democratie, gerechtigheid en solidariteit. Dit pact wordt over gans Europa bevestigd en versterkt. Een half miljard mensen hebben gekozen te leven onder de wet en in overeenstemming met eeuwenoude waarden als menselijkheid en menselijke waardigheid.

De huidige technologische revolutie verandert het leven in de geïndustrialiseerde wereld, inclusief Europa, sterk. Daardoor ontstaan nieuwe uitdagingen die de nationale grenzen overschrijden. Individuele landen kunnen zaken als duurzame ontwikkeling, volkstrends en sociale zekerheid niet afdoende aanpakken. Nationaal beleid op zich, kan niet zorgen voor economische groei noch kunnen individuele regeringen een ethisch antwoord geven op de vooruitgang in de wereld op het vlak van levenswetenschappen. Vervuiling van de oceanen door ongelukken met olietankers of het risico op Chernobyl-achtige ongelukken vergen preventieve maatregelen die het gezamenlijke Europese goed beschermen en het behouden voor toekomstige generaties.

De uitgebreide Europese Unie maakt deel uit van een snel and grondig veranderende wereld die een nieuw evenwicht moet vinden. Europa wordt beïnvloed door omwentelingen in andere continenten als de heropleving van godsdienstige heftigheid in de Islamitische wereld, ziekte en hongersnood in Afrika, unilateralistische tendensen in Noord-Amerika, economische crisissen in Latijns Amerika, de enorme groei van de bevolking in Azië of het verhuizen van industrieën en banen. Europa moet zich niet alleen concentreren op zijn eigen ontwikkeling, het moet zich ook bezig houden met de globalisatie. Ondanks het feit dat het trots kan zijn op zijn verwezenlijkingen in z’n handelsbeleid, toch heeft de Europese Unie nog een lange weg te gaan voordat het met één stem kan spreken of het geloofwaardig kan zijn op het vlak van wereldpolitiek.

De Eu instellingen hebben hun nut bewezen maar ze moeten aangepast worden om het groeiende takenpakket aan te kunnen dat een uitgebreide Unie met zich meebrengt. Des te meer lidstaten de EU heeft, des te groter de krachten worden die de Unie uit elkaar kunnen trekken. Korte termijnvisies omwille van nationale belangen kunnen gemakkelijk de lange termijn prioriteiten die de Unie als geheel stelt, doen ontsporen. Daarom is het nodig dat iedereen die deelneemt aan dit nooit geziene avontuur, zijn verantwoordelijkheid opneemt en op een dusdanige manier moet handelen dat het Europees institutionele systeem efficiënt kan blijven werken. Elke verandering in het huidige systeem moet er zorg voor dragen dat de meervoudigheid van Europa gerespecteerd blijft.

Europa’s meest waardevolle bezit is zijn rijke verscheidenheid, de vele verschillen tussen zijn lidstaten. Hervormingen moeten zich ook concentreren op de besluitvorming. Het eisen van unanieme beslissingen zou enkel leiden tot verlamming. Het enige systeem dat voor Europa zal werken is een politiek en wettelijk systeem dat gebaseerd is op meerderheidsstemmen met ingebouwde controles.

De Europese grondwet moet de verdragen vereenvoudigen en de besluitvorming binnen de EU doorzichtiger maken. EU burgers moeten weten wie wat doet in Europa en merken dat dit relevant is in hun dagelijkse leven. Enkel dan zal de bevolking achter het idee van de Europese integratie staan en gemotiveerd zijn om te stemmen bij Europese verkiezingen. De grondwet maakt duidelijk welke macht en verantwoordelijkheid tot de EU behoren, tot zijn lidstaten en tot plaatselijke overheden. Europese samensmelting is gebaseerd op twee wetmatigheden: de rechtstreeks uitgedrukte wil van de bevolking en de wettelijkheid van de nationale overheden. De nationale staat is nog steeds het wettelijke kader waarin de Europese maatschappij werkt.

De grondwet is een bijkomende en belangrijke stap in het proces om de Europese landen en bevolking te laten samenwerken. Enkel de toekomst zal duidelijk maken of dit de laatste stap is in het grote project zoals de grondleggers van de Eu dit voor ogen hadden.