GESCHIEDENIS VAN ATHENE

De Griekse militaire junta
(Regime van de kolonels)
Het Cyprus debacle en val van de Junta

De meeste oudere officieren waren van mening dat Papadopoulos onbekwaam was en dat hij schuldig was aan het Polytechnic oproer. Op 25 november 1973 arresteerde Generaal Dimitrios Ioannidis, hoofd van de gevreesde geheime politie (ESA), Papadopoulos voor het afwijken van de principes van de Revolutie van 21 april. Generaal Phaidon Gizikis werd President en Adamantios Androutsopoulos werd tot Eerste Minister benoemd. Ioannidis stelde de krijgwet in en weerstond elke weerstand.

Achtergrond

Er is een meningsverschil over de begindatum van de ruzie over Cyprus. De meeste Griekse Cyprioten stellen dat er, gedurende de laatste vierduizend jaar, een ononderbroken Griekse aanwezigheid op het eiland is geweest. De Turkse aanwezigheid op Cyprus is recenter. Ze gaat terug tot de verovering van het eiland door het Osmaanse Rijk in 1571. Heel wat Turkse Cyprioten geloven dat dit de Turks Cyprioten een vierhonderd jaar oud recht geeft het eiland hun thuis te noemen.

Tegenwoordig gaat het Cyprus debacle minder over het recht wie er op het eiland mag leven en meer over welk land het controlerecht over het eiland heeft, Griekenland of Turkije. In de 19de eeuw wilden de Grieks Cyprioten een einde maken aan de bijna 250 jaar Osmaanse overheersing over het eiland en Cyprus met Griekenland verenigen, een proces dat enosis genoemd wordt. De vraag naar enosis werd luider toen, als gevolg van het Congres van Berlijn, Groot-Brittannië in 1878 het administratieve beleid van het eiland overnam.

Onder de voorwaarden van het akkoord tussen Groot-Brittannië en het Osmaanse Rijk zou het eiland Osmaans gebied blijven. Met de komst van de Britten zagen de christelijke Grieks sprekende bewoners van het eiland echter de kans actie te voeren voor de vereniging van het eiland met Griekenland. Groot-Brittannië weigerde het idee in overweging te nemen.

Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog in 1914 annexeerde Groot-Brittannië Cyprus en bood het kort daarop aan Koning Constantijn I van Griekenland aan op voorwaarde dat Griekenland mee oorlog voerde aan de zijde van de Britten. De Koning weigerde het voorstel omdat hij Griekenland niet in de oorlog wilde betrekken.

Na de oprichting van de Turkse Republiek in 1923 erkende de nieuwe Turkse regering het Britse eigendomsrecht over Cyprus en, in 1925, verklaarde Groot-Brittannië Cyprus tot kroonkolonie. In 1931 leidde te vraag naar enosis tot een open oproer. Een rel had de dood van zes burgers tot gevolg, meerdere gekwetsen en het in de vlammen opgaan van het Britse regeringshuis in Lefkosia. In de daaropvolgende maanden werden ongeveer 2.000 personen veroordeeld omwille van misdaden in verband met het geweld. Groot-Brittannië reageerde door strenge beperkingen in te stellen. De gouverneur werd een dictator die de macht had te regeren bij decreet.

In 1950 werd Michael Mouskos, Bisschop Makarios van Kition (Larnaca) gepromoveerd tot Aartsbisschop Makarios III van Cyprus. Hij beloofde niet te zullen rusten voor de aansluiting met “moeder Griekenland” een feit was. Kolonel Grivas bezocht Cyprus in 1951. Hij besprak er de mogelijkheid van een guerrilla opstand. Grivas wilde de macht niet delen met de aartsbisschop. Makarios die zich zorgen maakte over Grivas’ extremisme tijdens hun eerste ontmoeting, verkoos zijn diplomatieke inspanningen verder te zetten, vooral deze die de Verenigde Naties in het probleem zou betrekken. Grivas en Makarios werden later vijanden.

De Griekse vertegenwoordiging bij de Vernenigde Naties verzocht in augustus 1954 officieel dat zelfonderwerping door de Cyprioten op de agenda van de volgende Algemene Vergadering zou geplaatst worden. Turkije verwierp de herenigingsplannen tussen Cyprus en Griekenland. De Turkse gemeenschap had zich onophoudelijk verzet tegen de enosisbeweging maar had over het algemeen geen directe actie ondernomen omdat, onder het Britse bestuur, de Turkse minderheidsstatus en identiteit beschermd waren.

De duidelijke houding van de Cypriotische Turken was dat, wanneer Groot-Brittannië zich zou terugtrekken, de controle over Cyprus aan Turkije toekwam ook al hadden de Turken alle rechten en aanspraken hierop afgegeven in het Verdrag van Lausanne van 1923. Intussen voelden de Turkse Cyprioten zich sterker verbonden met Turkije en na 1954, toen het Cyprus probleem een internationale kwestie werd, mengde Turkije zich in steeds grotere mate.

In de late zomer en herfst van 1954 versterkte het Cyprus probleem. De koloniale regering gaf een gevangenisstraf van vijf jaar aan iedereen die enosis predikte. In december besloot de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties “het probleem tijdelijk niet verder in aanmerking te nemen omdat het niet passend was een resolutie over het Cyprus debacle te aanvaarden.”. De reactie op de tegenslag bij de Verenigde Naties was onmiddellijk en gewelddadig met de ergste rellen in Cyprus sinds 1931 als gevolg.