De Oude Agora

Noordwest zijde

De Geschilderde Stoa

De Geschilderde Stoa of Stoa Poikile bevindt zich langs de Panatheense weg recht tegenover de Koninklijke Stoa (Stoa Basileios) aan de noordelijke grens van de Oude Agora. De westelijke kant ervan werd pas in 1981 ontdekt. Het was een van de meest gekende en drukst bezochte gebouwen van de Oude Agora.

De Geschilderde Stoa werd in ca. 460 VC gebouwd aan de noordzijde van de Agora langs de Panatheense weg met zicht op de Akropolis. Het was een grote Stoa (36 m x 12,5 m) met een Dorische buitenkant en een Ionische colonnade binnen.

De Stoa werd “Poikile” (geschilderd) genoemd omdat hij versierd was met een reeks, op hout geschilderde, schilderijen. Deze schilderijen waren van de hand van bekende Atheense kunstenaars uit die tijd: Polygnotos, Mikon en Panainos. De schilderijen waren afbeeldingen van militaire overwinningen uit de Griekse mythologie en uit de geschiedenis van Athene: de Amazonomacy (strijd met de Amazones), de Slag van Marathon, de belegering en de inname van Troje en de overwinning op de Spartanen nabij Oinoe. Aan de muren van de Geschilderde Stoa hingen ook trofeeën uit de oorlogen zoals het Spartaanse schild dat door de Atheners als buit was meegenomen nabij Pylos in 425/424.

In tegenstelling tot de andere Stoa had de Geschilderde Stoa geen bepaalde functie. Het was een  ontmoetingsplaats voor burgers en hij werd slechts zelden gebruikt voor officiële openbare doeleinden als het voorkomen van rechtszaken.

Vaak werden er in de Geschilderde Stoa aankondigingen gedaan als deze waarbij de namen bekend werden gemaakt van diegenen die goedgekeurd waren voor deelname aan de Eleusiaanse Mysteries. De Stoic, een van de belangrijkste filosofische scholen uit de Oudheid, ontleende haar naam aan de Geschilderde Stoa. Zenon uit Kition op het eiland Cyprus, gaf hier ca. 300 VC les.

Het Heiligdom van Aphrodite Ourania

Het Heiligdom van Aphrodite Ourania (Hemelse Aphrodite) werd door de reiziger en schrijver Pausanias vermeld. Hier zag hij het religieus beeld van godin dat gemaakt was door Pheidias. Archeologen hadden het heiligdom gezocht op de hellingen van Kolonos Agoraios heuvel waar de Tempel van Hepaistos bovenop staat.

Volgens een meer recente visie moet de site zich bevonden hebben ten westen van de Geschilderde Stoa (Poikile Stoa). Daar werden namelijk de resten gevonden van een groter Archaïsch (ca. 500 VC) altaar opgedragen aan Aphrodite. Het voetstuk van het altaar (5,10 m op 2,40 ziet men in het opgravingsgebied aan de noordkant van de Adrianou straat.

De Panatheense Weg

De Panatheense Weg, die het centrale plein van de Oude Agora diagonaal doorkruiste, liep van de Dipylon Poort in Kerameikos tot aan de Akropolis. Dit was het traject van de grote processies en het hoogtepunt van het Panatheense Festival waaraan de weg zijn naam ontleende. De weg was ook gekend als de “Dromos”. Hij had een totale lengte van 1.050 m en zijn breedte varieerde van 10-12 meter tot 20 meter.

Tegenwoordig zijn nog slechts enkele stukken van de Panatheense Weg zichtbaar; Het meest kenmerkende stuk is dat welk afdaalt van de Akropolis, achter Agii Apostoli (de kerk van de Heilige Apostelen). Een groot stuk van de weg maakt nu deel uit van de Adrianou straat.

De opbouw was vrij eenvoudig niettegenstaande het een van de belangrijkste wegen van het Oude Athene was. Doorheen zijn lange geschiedenis bestond het oppervlak van de Panatheense Weg hoofdzakelijk uit samengedrukt grint dat regelmatig vernieuwd moest worden. In de Helleense periode was de zuidwestelijke kant afgelijnd met een stenen pijpleiding. In de 1ste en 2de eeuw was het deel in de zuidwestelijke hoek van de Oude Agora en het deel langs langs de westelijke kant van het Eleusiniion gevloerd met stenen. De Panatheense weg gaat terug tot de voorhistorische tijd en men weet dat hij, in de Bronstijd al naar het kerkhof van Kerameikos leidde.

In de 6de eeuw VC maakte de Panatheense Weg deel uit van het grondplan van de Agora. Hij diende toen vooral als oriëntatiepunt voor het Altaar van de Twaalf Goden. Langs het deel dat aan de rand van de Agora lag werden later Iknia (speciale houten tribunes) opgezet om bezoekers te kunnen laten genieten van de het Panatheense Festival. Bij opgravingen werden de houders gevonden van de houten palen die de tribunes in de 5de een 4de eeuw VC ondersteunden.

Schijnbaar werden er atletiekevenementen op de Panatheense Weg georganiseerd, ten minste tot de bouw van het grote stadium in Illissos in 330 VC. In 1971 werden, oostelijk van het Altaar van de Twaalf Goden, de stenen palen van de startlijn gevonden die in de 5de eeuw VC gebruikt werden. Er zou gedurende het Panatheense Festival ook een evenement geweest zijn dat “apovates dromos” genoemd werd en waarbij een volledig bewapende atleet van en op een snel rijdende strijdwagen sprong. Er was op die plaats ook een trainingsveld voor ruiters.

De Panatheense Weg was de belangrijkste doorvoerweg. Van de 6de eeuw VC tot de eerste eeuwen AD voorzag hij in de behoeften van het commerciële en van het burgercentrum van de stad. Langs de weg stonden belangrijke godsdienstige gebouwen (altaren en tempels) en zowel openbare (het kantoor van de archon, rechtbanken) als burgergebouwen (huizen en winkels).

De Koninklijke Stoa

ΣDe Koninklijke Stoa stond aan de noordelijke grens van de Agora, nabij de Panatheense weg en naast de huidige spoorweg. De tekening geeft de reconstructie weer van de Koninklijke Stoa, of Stoa Basileios, het hoofdkwartier van de Koning Archon die verantwoordelijk was voor godsdienstige zaken, inclusief moorden. Het beeld voor het gebouw is dat van Themis (gerechtigheid). Het stond in de noordwestelijke hoek van de Agora. Het was voor dit gebouw dat Socrates een gesprek had met Euthyphro, een gesprek dat Plata deed herleven in zijn Euthyphro. In dit gebouw werd Socrates ook ambtshalve en in aanwezigheid van Koning Archon, door Meletus beschuldigd van goddeloosheid. Kopieën van de stadswetten werden in deze Stoa bewaard.

De Koninklijke Stoa of Basileios Stoa was klein (18 m bij 7,5 m). De ruines van deze Stoa zijn niet toegankelijk voor bezoekers. Ze kunnen enkel gezien worden tussen de Adrianou Straat en de spoorweglijn. Er wordt gezegd dat Solon’s wetten, de kyrbis, gegrift op houten panelen in de Koninklijke Stoa stonden. De Stoa is gebouwd in de Dorische stijl. Het dak van het gebouw was versierd met terracotta acroteria (hoekversieringen) met mythologische afbeeldingen. In de 4de eeuw werden kleine zijvleugels ten zuiden en noorden aan de gevel van de Stoa toegevoegd.

De noordwestelijke hoek van de Agora, waar de Koninklijke Stoa stond, was gekend als de Herms omwille van het groot aantal Herms die hier stonden. Herms waren bustes van Hermes bovenop een vierkante bronzen of marmeren pilaar met mannelijke genitaliën bevestigd aan de voorkant van de pilaar. Ze kwamen veel voor in publieke plaatsen alsook voor woningen omdat men geloofde dat ze de woning en de stad beschermden. In 415 VC ontstond een schandaal toen vandalen Herms in Athene vernielden, mogelijk die in de noordwestelijke hoek van de Agora. Dit voorval was een van de factoren die leidden tot de uitwijzing van Alcibiades.

De Stoa van Zeus Eleutherios

Deze Stoa was gewijd aan Zeus Eleutherios (Vrijheid), een religieuze strekking die na de Perzische Oorlog ontstond. De vorm van een Stoa boven deze van een tempel was ongewoon voor een religieus gebouw en, gezien de centrale ligging, is het waarschijnlijk dat het gebouw ook diende voor burgerlijke doeleinden. De Stoa is mogelijk een van de verwezenlijkingen van Mnesikles, de architect van de Propylaea van de Akropolis.

Het dak was, net als dit van tempels, versierd met beelden (acroteria) waarvan tenminste eentje dat van de Gevleugelde Niki was. Dit beeld staat nu in de Stoa van Attalos. De Stoa was ook opgedragen aan de democratie. In dit gebouw hingen schilderijen van de Twaalf Goden en van Thesseus, de legendarische koning waarvan de Atheners (verkeerdelijk) geloofden dat hij de oprichter van de democratie was. Plato vermeldt deze Stoa als een favoriete rustplaats waar men met vrienden kon praten.

De Stoa van Zeus Eleutherios werd ca 430-430 VC gebouwd. Zijn grondplan had de vorm van de Griekse letter Π. Het gebouw had een Dorische colonnade aan de voorzijde en een Ionische binnenin. Pausanias vermeldt een beeld van Zeus voor de Stoa. Tijdens de Romeinse tijd werden twee kamers aan de achterkant van Stoa toegevoegd. Ze waren waarschijnlijk gewijd aan een keizerlijke godsdienst..