Kerken in Athene

Panagia Kapnikarea
(Kapnikarea – Heilige Maria)

Een van de belangrijkste Byzantijnse monumenten, staat in het midden van de Ermou straat. De kerk is gewijd aan de Heilige Maria maar ze is beter gekend als Kapnikarea. Het gebouw is een complex tetrastijl dwars-in-het-vierkant type dat dateert van 1050.

Het hogere metselwerk volgt de cloisonné stijl terwijl het lagere deel van de muur uit lange rijen bestaat (doorlopende horizontale lagen bestaande uit bouwmateriaal van dezelfde grootte zoals stenen en bakstenen). Deze zijn dusdanig geschikt dat ze kruisen vormen. De elementen die specialisten ertoe geleid hebben de kerk te dateren van 1050 zijn de kufische baksteenpatronen, het beperkte gebruik aan dentils (kalfstanden) en de bijzondere schikking van de ramen.

Met zijn lichtverdeling is de koepel typisch Atheens. De kleurafwisselingen door het gebruik van kufische baksteenpatronen is hier minder zichtbaar dan bij vroegere monumenten. In de plaats daarvan wordt de nadruk gelegd op de beeldhouwwaarde van de stenen.

Al snel na haar oprichting werd een kapel, gewijd aan Sint Barbara, toegevoegd aan de noordkant. De buitennarthex werd ook in die tijd toegevoegd aan de westkant van de kerk en de kapel. Oorspronkelijk was het een open portiek. De kleine portiek met colonnes aan de narthex van de zuidelijke ingang, werd in de 12de eeuw gebouwd.

Toen de Ermou straat in 1834 ontsloten werd, kwam de kerk, die gedurende de Griekse Onafhankelijkheidsoorlog beschadigd en verlaten werd, dicht bij haar afbraak. Ludwig van Beieren, de vader van Koning Otto, kwam tussen om de kerk te redden. Het gebouw ontsnapte een tweede keer aan dit lot in 1863 door tussenkomst van de Bisschop van Athene.

Het marmeren scherm binnenin de kerk werd later vervaardigd. Het is een kopie van een scherm dat in het Klooster van Kaissariani staat. De muurschilderingen dateren van 1942. Ze werden gemaakt door de bekende icoonschilder Fotis Kontoglou en zijn studenten. De mozaïek boven de ingang werd door Elli Voïla in 1936 gemaakt. Tegenwoordig behoort de Kapnikarea kerk toe aan de Universiteit van Athene.

De naam Kapnikarea Er zijn verschillende theorieën over de oorsprong van de naam “Kapnikarea”. Naar alle waarschijnlijkheid staat de naam in verband met de “Kapnikon”, een bepaalde belasting die gedurende de Byzantijnse tijd geheven werd. Volgens deze uitleg werd de kerk gesponsord door een hogere ambtenaar die verantwoordelijk was voor het ontvangen van deze belasting of die gewoon de familienaam Kapnikares droeg. In oude documenten komen variaties op de naam voor, het meest de naam “Kamoucharea” afkomstig van het woord “kamoucha” (luxe textiel). Deze theorieën en variaties worden echter niet langer aanvaard. De kerk werd ook de “Prinses’ kerk” genoemd omwille van de traditie de belangrijkste kerken in Athene in verband te brengen met Atheense Keizerinnen van het Byzantijnse Rijk. Tijdens de 19de eeuw kende men de kerk ook als “Panagia Prentzas” (Heilige Maria van Prentzas) waarschijnlijk omwille van een sponsor of schenker van een icoon dat in de kerk bewaard zou zijn, al is hiervoor geen bewijs. Atheners zeggen tegenwoordig soms dat een oude, lelijke vrouw “eruit ziet als Kapnikarea”. Dit zou kunnen verklaard worden door de slechte staat waarin de kerk in het begin van de 19de eeuw verkeerde.

Ermou straat
Monastiraki - Syntagma
 Raadpleeg de Griekse woordenlijst voor verklaring van typische woorden.