GESCHIEDENIS VAN ATHENE

Griekse burgeroorlog
Dekemvriana
December 1944

Tijdens een verboden EAM demonstratie van ongeveer 250.000 betogers in het centrum van Athene op 3 december 1944, schoten leden van de zogenaamde X en LOK (Lochos Oreinon Katadromon, de Griekse achterblijvers) en “Britse troepen en politie met machinegeweren op de daken” op het Syntagma Plein op de ongewapende demonstranten met 28 doden tot gevolg (inclusief een zesjarig jongetje) en 148 gewonden. Dit leidde de daaropvolgende dagen tot uitgebreide gevechten tussen ELAS en de regeringstroepen. De rol van het LOK in de Syntagma slachting werd nooit onderzocht.

De Westerse Geallieerden probeerden neutraal te blijven maar toen de gevechten escaleerden kwamen ze volop tussen met artillerie en luchtmacht. Bij aanvang had de regering slechts enkele politieagenten en een brigade zonder zware wapens. Op 4 december wilde Papandreou zijn ontslag geven maar de Britse Ambassadeur overtuigde hem ervan op zijn post te blijven. Tegen 12 december had ELAS de controle over het grootste deel van Athene en Piraeus.

De Westerse Geallieerden, die in de minderheid waren, brachten de 4de Infanterie Divisie als versterking over vanuit Italië. Tijdens de gevechten met ELAS, vochten lokale milities aan de zijde van de Westerse Geallieerden wat een slachting onder de ELAS soldaten tot gevolg had. Ondanks dat de Britten in Athene openlijk tegen ELAS vochten, waren er geen gevechten in de rest van Griekenland. In bepaalde plaatsen, als Volos, gaven sommige RAF eenheden zelfs uitrusting aan de ELAS soldaten.

De conflicten zetten zich heel de maand december (vandaar de naam Decemvriana) verder waarbij de Westerse Geallieerden langzaam de bovenhand haalden. Het is vreemd dat ELAS strijdkrachten in de rest van Griekenland de Westerse Geallieerden niet aanvielen. Blijkbaar probeerde ELAS hoofdzakelijk op een wettelijke manier aan de macht te komen maar, door de verontwaardiging en het ontzag van haar soldaten als gevolg van de slachting op 3 december en daarna, verkozen ze stalinistische methoden en geweld.

Enkel deze versie van de gebeurtenissen kan de strijd tegen de Westerse Geallieerden verklaren die gelijk liep met grootschalige ELAS operaties tegen trotskisten en andere politieke dissidenten in Athene alsook heel wat tegenstrijdige beslissingen van EAM leiders. Videlicet, de leider van de KKE, ondersteunde de doctrine van nationale eenheid terwijl belangrijke leden als Stringos of Makridis en zelfs Siantos revolutionaire plannen uitwerkten.

Het uitbreken van de gevechten tussen de Westerse Geallieerden en een anti-Duitse weerstandbeweging terwijl de oorlog nog woedde, was een ernstig probleem voor Churchill’s coalitieregering en het zorgde voor veel protest in de Britse en Amerikaanse pers en in het Lagerhuis. Om zijn vredemakende intenties kracht bij te zetten, ging Churchill zelf op 25 december naar Athene om er een conferentie, waar Sovjet vertegenwoordigers aanwezig waren, voor te zitten en om er een vergelijk te bereiken. Hij slaagde hier niet in omdat de EAM/ELAS eisen overdreven waren en ze verworpen werden.

De Sovjetafvaardiging in Griekenland moedigde de ambities van EAM niet aan of af omdat, volgens de overeenkomst van Moskou, Griekenland onder Britse invloed stond. Elke verklaring over het feit dat de Sovjets aan de kant van de KKE leiding stonden, had de confrontaties van december kunnen afweren. Blijkbaar was het niet de bedoeling van Stalin om de Dekemvriana te voorkomen omdat hij, wat de uitkomst ervan ook zou zijn, hij er steeds baat bij had. Als EAM meer macht kreeg zou hij een strategisch belangrijk land aan zijn rijk toevoegen. In het andere geval kon hij zich elke inmenging veroorloven, net als de Britten in Griekenland gedaan hadden.

Tegen begin januari was ELAS uit Athene verdreven. Door toedoen van Churchill nam Papandreou ontslag en werd hij vervangen door Generaal Nikolaos Plastiras, een kordate anticommunist. Op 15 januari 1945 ging Scobie akkoord met een wapenstilstand in ruil voor het terugtrekken van ELAS uit haar stellingen in Patras en Thessaloniki en haar demobilisatie in Peloponnesië. Dit was een ernstige nederlaag maar ELAS bleef bestaan en de KKE had de kans haar strategie te herzien.

De nederlaag van de KKE in 1945 was er hoofdzakelijk eentje op politiek vlak. De verrukking over terrorisme aan de kant van de communisten maakte een politiek akkoord nog moeilijker. De jacht op “collaborateurs” werd uitgebreid tot mensen die nooit met collaboratie te maken hadden. De KKE maakte heel wat vijanden door zonder meer 8.000 mensen te executeren omwille van verschillende politieke “misdaden” gedurende de tijd dat ze de controle over Athene hadden en ze namen bijkomend 20.000 gijzelaars met zich mee toen ze er vertrokken.

Om hun leven te redden moesten verschillende Trotskisten het land verlaten (i.e. Cornelius Castoraidis vluchtte naar Frankrijk). Na de gevechten in Athene nam de steun voor de KKE snel af en, als gevolg, verlieten de meest belangrijke niet-communisten de organisatie. Het terrorisme bij de rechtsgestemde extremistische bendes werd echter versterkt.