GESCHIEDENIS VAN ATHENE

De Griekse militaire junta
(Regime van de kolonels)
Anti-junta beweging

Burgerrechten werden onderdrukt, speciale militaire tribunalen werden opgericht en politieke partijen werden verboden. Duizenden werden ervan verdacht communist te zijn en politieke tegenstanders werden gevangen gezet of uitgewezen naar een ver verwijderd Grieks eiland. Onder het bewind van Papadopoulos werd zowel door de veiligheidspolitie als door de militaire politie gemarteld.

In 1968 al werden tal van militante groepen die tot democratie opriepen gevormd zowel in het buitenland als in Griekenland. Deze omvatten onder andere PAK, Democratische Verdediging, de Socialistische Democratische Unie alsook groeperingen van de volledige linkervleugel van het Griekse politieke spectrum waarvan grote delen (als de KKE) nog voor de junta buiten de wet waren gesteld. De eerste echte actie tegen de junta was de moordpoging op Papadopoulos door Alexandros Panagoulis.

Moordaanslag

De gebeurtenissen vonden plaats op de ochtend van 13 augustus 1968 toen Papadopoulos, geëscorteerd door zijn persoonlijke veiligheidsagenten in auto’s en op motoren, van zijn zomerverblijf in Lagonisi naar Athene reed. Op een plaats langs de kustweg waar de limousine van Papadopoulos moest vertragen gooide Alexandros Panagoulis een bom. Papadopoulos ontkwam zonder kleerscheuren. In een interview dat hij aan de Italiaanse journaliste Oriana Fallaci gaf, zei Panagoulis: “Ik wilde de man niet doden. Ik kan geen man doden. Ik wilde een tiran doden.”.

Panagoulis werd een paar uur later aangehouden in een grot nabij de zee nadat de boot die voor zijn ontsnapping moest zorgen niet was komen opdagen. Hij werd overgebracht naar de kantoren van de militaire politie (ESA) waar hij ondervraagd werd, geslagen en gemarteld.

Op 3 november 1968 verscheen Panagoulis voor het militaire tribunaal waar hij, samen met andere leden van Nationale Weerstand, op 17 november ter dood werd veroordeeld. Hij werd overgebracht naar het eiland Aegina voor de uitvoering van het vonnis. Als gevolg van internationale politieke druk werd hij niet geëxecuteerd maar op 25 november 1968 opgesloten in de Militaire gevangenissen van Bogiati (S.F.B.).

Alexander Panagoulis weigerde elke medewerking met de junta en werd daarom fysisch en mentaal gemarteld. Op 5 juni 1969 ontsnapte hij uit de gevangenis maar werd kort daarop gevat en tijdelijk naar het Goudi kamp gestuurd. Hij werd uiteindelijk in afzondering geplaatst in Bogiati van waaruit hij verschillende mislukte ontsnappingspogingen ondernam.

Naar verluid weigerde hij verschillende aanbiedingen voor amnestie van de junta. In augustus 1973, na vier en een half jaar in de gevangenis, genoot hij van een algemene amnestie die het militaire regime aan alle politieke gevangenen gaf tijdens een mislukte poging van Papadopoulos om zijn bewind te liberaliseren. Later, na het herstel van de democratie, werd Panagoulis tot parlementslid verkozen. Hij werd aanzien als een symbool voor de strijd om de democratie in Griekenland te herstellen.

Uitbreiding van de Beweging

De begrafenis van George Papadreaou Sr. op 1 november 1968 werd een spontane massademonstratie tegen de junta. Duizenden Atheners overtraden een militair bevel en volgden de kist tot aan het kerkhof. De regering reageerde door 41 personen aan te houden.

Op 28 maart 1969, na twee jaar die gekenmerkt waren door censuur, politieke arrestaties en marteling, sprak Giorgos Seferis (die in 1963 de Nobelprijs voor Literatuur gekregen had) zich tegen de junta uit. Hij deed zijn verklaring op de BBC World Service met gelijktijdige verspreiding ervan naar alle Atheense kranten. In zijn toespraak tegen de kolonels verklaarde hij passioneel: “Deze onregelmatigheid moet eindigen.”. Seferis stierf voor het einde van de junta. Ook zijn begrafenis, op 20 september 1972, werd een massademonstratie tegen de militaire regering.

Ook in 1969 kwam de film “Z” van Costa Gavras uit gebaseerd op een boek van de gevierde linkse schrijver Vassilis Vassilikos. De verboden film stelde een (nauwelijks) gefictionaliseerde versie voor van de gebeurtenissen betreffende de moord op de EDA politicus Gregoris Lambrakis in 1963. De film werd gemaakt om uiting te geven aan de verbijstering over de junta. De filmmuziek was van de hand van, door de junta opgesloten, Mikis Theodorakis en ze werd het land in gesmokkeld om bij de andere inspirerende ondergrondse Theodorakis muziek gevoegd te worden.

Internationaal Protest

De junta verbande duizenden omdat ze zogenaamd communisten waren en/of “vijanden van het land”. De meesten werden verbannen naar een verlaten Grieks eiland als Makronisos, Yaros, Youra of onbewoonde eilanden als Leros, Agios Eustratios of Trikeri.

De bekendste werden naar het buitenland in ballingschap gestuurd. Velen van hen hadden te maken met de weerstand, organiseerden protesten in Europese hoofdsteden of gaven hulp en verborgen vluchtelingen uit Griekenland. Onder hen Melina Merkouri, actrice en zangeres (Minister van Cultuur na 1981); Mikis Theodorakis, componist van weerstandliederen; Costas Simitis, Eerste Minister van 1996 tot 2004 en Andreas Papandreou, Eerste Minister van 1981 tot 1989 en opnieuw van 1993 tot 1996. Sommigen kozen zelf voor ballingschap omdat ze het leven onder de junta niet aan konden. Het was bijvoorbeeld Melina Merkouri toegelaten naar Griekenland te gaan maar ze besloot zelf dit niet te doen.

Kostas Georgakis In de vroege uren van 19 september 1970 stak geologie student Kostas Georgakis zichzelf in brand op het Matteoti Plein in het Italiaanse Genoa uit protest tegen de dictatoriale regering van George Papadopoulos. Uit vrees voor de publieke reactie en protesten vertraagde de junta de aankomst van zijn stoffelijke resten op Korfu gedurende vier maanden. Zijn dood zorgde voor sensatie in Griekenland en het was de eerste tastbare uitdrukking van de diepgang van de weerstand tegen de junta. Kostas Georgakis is de enige weerstandsheld waar geweten van is dat hij tegen de junta protesteerde door zijn eigen leven te nemen en hij wordt aanzien als de voorloper van de latere studentenprotesten als de Polytechnic revolte. De gemeente Korfu heeft een herinneringsmonument ter ere van hem opgedragen nabij zijn woning in Korfu stad.

De Velos Muiterij

Terwijl ze deelnamen aan een NATO oefening en om te protesteren tegen de junta legde de HNS Velos, onder het bevel van Nicholaos Pappas, op 23 mei 1973 aan in Fiumicino in Italië en weigerde terug te keren naar Griekenland. Toen ze tussen Italië en Sardinië op patrouille waren met andere NATO schepen, hoorden de Commandant en de officieren via een radiostation dat zeemachtofficieren waren aangehouden in Griekenland.

Commandant Pappas maakte deel uit van een groep van democratische officieren die trouw waren aan hun eed de grondwet na te leven en ze besloten tegen de junta te ageren. Pappa geloofde dat, gezien zijn collega anti-junta officieren waren aangehouden, er geen hoop was op een weerstandsbeweging in Griekenland. Hij besloot alleen te handelen om de publieke opinie te motiveren. Hij riep alle bemanningsleden aan dek en kondigde zijn besluit aan wat door de bemanning enthousiast onthaald werd.

Pappas gaf zijn intenties door aan de commandant van het eskader en aan het NATO hoofdkwartier waarbij hij de inleiding van het Noord Atlantische Verdrag (het oprichtingsbondgenootschap van NATO) aanhaalde dat zegt dat “alle regeringen… zijn besloten de vrijheid, gemeenschappelijk erfgoed en de beschaving van hun volkeren gegrondvest op de beginselen van de democratie, persoonlijke vrijheid en de wetten” te verdedigen. Daarop verliet hij het eskader en zeilde naar Rome.

Hij ging voor anker op ongeveer 3,5 zeemijlen van de kust van Fiumicino. Drie matrozen gingen met een rubberboot aan land en kwamen op de luchthaven van Fiumicino toe vanwaar ze de internationale persagentschappen telefonisch inlichtten over de omstandigheden in Griekenland, de nabijheid van de destroyer en dat de Kapitein die dag een persconferentie zou houden.

Dit wekte internationale interesse over de situatie in Griekenland. De Kapitein, zes officieren en vijfentwintig onderofficieren bleven als politieke vluchtelingen aan boord. De ganse bemanning wilde de Kapitein volgen maar ze werden door de officieren aangeraden aan boord te blijven en terug te keren naar Griekenland om familie en vrienden te vertellen wat er gebeurd was.

Een maand later keerde de HNS Velos met een vervangingsbemanning terug naar Griekenland. Na de val de van junta keerden alle officieren en onderofficieren terug naar Griekenland en naar de Zeemacht. De liberale Griekse politicus Evangelos Averoff nam ook deel aan de Velos muiterij. Hij werd gearresteerd als aanstichter. De HNS Velos is nu een zeevaartmuseum in het park van Maritieme tradities in de Golf van Faliro in Athene.