Ιστορία της Αθήνας

Η Αθήνα της Προϊστορικής Εποχής

Η ιστορία της Αθήνας ξεκινά πολλούς ειώνες πριν από το πολιτιστικό θαύμα της Κλασσικής περιόδου. Τα αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν την ύπαρξη οργανωμένης κοινωνίας και σημαντικών επιτευγμάτων ήδη από την Προϊστορική περίοδο. Πάντως, εξαιτίας της οικιστικής δραστηριότητας στο πέρας των αιώνων στις τοποθεσίες όπου βρέθηκαν ίχνη των πρώτων οικισμών, όπως η Ακρόπολη, η Αγορά και το Ολύμπειο, τα περισσότερα ευρήματα που θα βοηθούσαν στον σχηματισμό σαφούς εικόνας για την προϊστορική Αθήνα χάθηκαν για πάντα.

Η απεικόνιση της αρχικής φάσης της Αθήνας είναι βασισμένη σε ευρήματα από ανασκαφές που έφεραν στην επιφάνεια κυρίως τάφους και φορητά αντικείμενα. Η Αθήνα πρωτοκατοικήθηκε στα τέλη της Νεολιθικής περιόδου (4500-4000 π.Χ.) περιμετρικά της Ακρόπολης. Τα λιγοστά ευρήματα μαρτυρούν πως οι πρώτοι κάτοικοι ήταν σε επαφή με τις ακτές του Σαρωνικού κόλπου, την Αίγινα και την Κέα, όπου ανακαλύφθηκαν σημαντικοί οικισμοί.

Κατά την Εποχή του Ορείχαλκου (3200-1100 π.Χ.) η εποίκηση συνεχίστηκε αδιάκοπα γύρω από την Ακρόπολη, αλλά ευρήματα σε νέες τοποθεσίες αποδεικνύουν την επέκταση της κατοικημένης περιοχής σε μεγαλύτερη έκταση. Στις αρχές της Εποχής του Ορείχαλκου η Ακρόπολη εκτεινόταν γύρω από το Ερέχθειο και στον λόφο του Ολυμπείου. Η περιοχή του Κεραμεικού άρχισε να χρησιμοποιείται ως σημείο ταφής των νεκρών και στην Αγορά υπάρχουν πρώιμα ίχνη ύπαρξης δρόμου με κατεύθυνση τα δυτικά. Σε πολιτιστικό επίπεδο, υπήρχε επαφή με τις Κυκλάδες, οι οποίες ευημερούσαν εκείνη την περίοδο, καθώς και με σημαντικούς παραλιακούς οικισμούς της Αττικής, όπως αυτός στην περιοχή του σημερινού Αγίου Κοσμά.

Στα μέσα της Εποχής του Ορείχαλκου σημειώθηκε αλματώδης επέκταση και οργάνωση των οικισμών στην Ακρόπολη, στη βόρεια και νότια πλαγιά της, στην Αγορά, στον λόφο των Μουσών (λόφος της Πνύκας) και στο Ολύμπειο. Είνει εντυπωσιακή η μεγάλη ποσότητα και ποικιλία των ευρημάτων, που μαρτυρά την αδιάλειπτη επικοινωνία με την κεντρική Ελλάδα, την Πελοπόνησο και τις Κυκλάδες.

Στα τέλη της Εποχής του Ορείχαλκου, ή, αλλιώς, της Μυκηναϊκής περιόδου, οι κάτοικοι της Αθήνας, αν και άργησαν να υιοθετήσουν τον τρόπο οργάνωσης των Μυκηναίων, τελικά από το 1500 π.Χ. και έπειτα απέκτησαν Μυκηναϊκό χαρακτήρα.

Ένας νέος οικισμός με νεκροταφείο έκανε την εμφάνισή του στον Ιλισσό. Η μεγαλύτερη οικιστική ανάπτυξη, ιδίως νότια της Ακρόπολης, έλαβε χώρα μεταξύ 1400 και 1300 π.Χ.. Η δημιουργία μεγάλων νεκροταφείων στην Αγορά, στον λόφο των Νυμφών και στον Άρειο Πάγο, όπου βρέθηκαν τα εντυπωσιακότερα ταφικά μνημεία, καταδεικνύει την ευημερία και την ανάπτυξη των πληθυσμών αυτών.

Η ύπαρξη διαφορετικών σημείων ενταφιασμού πιθανόν να σημαίνει πως οι κάτοικοι ήταν οργανωμένοι σε ανεξάρτητους οικισμούς, “κατά κομας”, γεγονός που συμφωνεί με τις αρχαίες πηγές και το όνομα της πόλης στον πληθυντικό, Αθήναι.

Στις αρχές του 13ου αιώνα π.Χ. σημειώνεται η σημαντικότερη φάση ανάπτυξης. Η μεγαλύτερη διαφοροποίηση σημειώνεται στον τομέα της διοικητικής οργάνωσης, παρατηρώντας πως η Ακρόπολη ήταν αναμφίβολα το μεγαλοπρεπές διοικητικό, στρατιωτικό και πολιτιστικό κέντρο. Τα υπολείμματα του Μυκηναϊκού παλατιού βρίσκονταν στην τοποθεσία όπου αργότερα επρόκειτο να χτιστεί το Ερέχθειο και ο πρώτος Ναός της Αθηνάς.

Αργότερα οι κάτοικοι οχύρωσαν τον λόφο περιμετρικά με κυκλώπειο τείχος και κατασκεύασαν εισόδους. Ο συντονισμός και η όλη οργάνωση των εργασιών στην τοποθεσία καταδεικνύουν πως υπήρχε ικανή κεντρική εξουσία. Οι Αθηναίοι ερμήνευσαν τη Μυκηναϊκή ηγεμονία ως τη βασιλεία του Θησεά, στον οποίο αποδώθηκε η συνένωση της Αθήνας. Η συνένωση δεν ήταν τίποτα άλλο από την ενοποίηση των μικρών οικισμών και των μεγαλύτερων πόλεων της Αρχαίας Ελλάδας προς δημιουργία μεγαλύτερων πολιτικών μονάδων υπό τη μορφή μίας πόλης. Πρόκειται για τη διαδικασία από την οποία πηγάζει η δημοκρατία στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Ο ίδιος ο όρος “δημοκρατία” σημαίνει “κοινή συμβίωση”.

Στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ. η ευημερία του Μυκηναϊκού πολιτισμού έφτασε στο τέλος της. Ο πληθυσμός μειώθηκε και διασκορπίστηκε, αλλά η πόλη δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ.

Για την επεξήγηση της ορολογίας, παρακαλούμε συμβουλευτείτε το ελληνικό γλωσσάρι.