ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Η Περίοδος του Μεσοπολέμου
Η δικτατορία του Στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου
1925-1926

Οι υποσχέσεις του δικτάτορα Θεόδωρου Πάγκαλου για βελτίωση της λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού και ιδιαίτερα η γενική απαύδηση έπειτα από περίοδο βουλευτικής αστάθειας συνέβαλαν στην αναίμακτη ανάληψη της εξουσίας από αυτόν, αλλά επίσης και στην αποδοχή του από τη Βουλή.

Την αρχική περίοδο ανοχής στην ημι-βουλευτική διακυβέρνηση του Θεόδωρου Πάγκαλου ακολούθησε δυσαρέσκεια εξαιτίας των απολυταρχικών του μεθόδων, αλλά κυρίως εξαιτίας της αδυναμίας του να ρυθμίσει τα οικονομικά ζητήματα της χώρας. Στην πραγματικότητα, τα συσσωρευμένα προβλήματα της Ελληνικής οικονομίας και η αδυναμία επίλυσής τους στα πλαίσια των πολιτικών συγκυριών του 1925-26 έβαλλαν τον, συχνά απρόβλεπτο στις πράξεις του, δικτάτορα.

Η Ελληνοβουλγαρική κρίση του 1925 ήταν χαρακτηριστικό παράδειγμα διασυνοριακής διαμάχης κατά την περίοδο του μεσοπολέμου. Η δολοφονία ενός Έλληνα καπετάνιου ώθησε τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο να διατάξει εισβολή σε Βουλγαρικό έδαφος. Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας ήταν ιδιαίτερα τεταμένες ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα.

Ο παρορμητικός Πάγκαλος θεώρησε το παραπάνω γεγονός ως μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου εισβολής, παρά την περιορισμένη στρατιωτική επιφυλακή της γείτονος χώρας. Η επέμβαση της Κοινωνίας των Εθνών απεσώβησε την περαιτέρω κλιμάκωση και η διαμάχη έληξε ομαλά.

Η λογοκρισία του τύπου και ο εξορισμός πολιτικών αρχηγών και απλών πολιτών στα νησιά ήταν χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής. Προφανώς οι μέθοδοι αυτοί προκάλεσαν την αντίδραση του πολιτικού κόσμου αλλά και του στρατού. Ο Γεώργιος Κονδύλης, βοηθούμενος από τους πραιτωριανούς της παλαιότερης συμμαχίας του, ανέτρεψε τον Πάγκαλο και ανέλαβε προσωρινά την εξουσία.

Η πρώτη προσπάθεια προς δημιουργία Οικουμενικής κυβέρνησης απέτυχε και προκηρύχθηκαν εκλογές (7 Νοεμβρίου 1926), για πρώτη φορά, ακολουθώντας το αναλογικό σύστημα. Οι εκλογές χαρακτηρίστηκαν από ευρείες συνεργασίες και από δημιουργία νέων πολιτικών συμμαχιών, οι οποίες εξέφραζαν ένα ευρύ φάσμα πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων. Οι διαπραγματεύσεις για μια βιώσιμη κυβέρνηση, αποτελούμενη από συνασπισμό κομμάτων, ήταν το κύριο γνώρισμα της νέας Βουλής. Η συμμετοχή σε αυτή, πάντως, του Λαϊκού Κόμματος – το οποίο δεν είχε αναγνωρίσει το νέο σύνταγμα – σε συνδυασμό με ποικίλα άλλα θέματα, πυροδότησε διαδοχικές κρίσεις, που τελικά οδήγησαν στην ανατροπή της κυβέρνησης στις 27 Ιουνίου του 1928.

Ο αυξανόμενος πληθυσμός της Αθήνας είχε ως αποτέλεσμα τη θέσπιση της “οριζόντιας ιδιοκτησίας” και, μέσω αυτής, την κατασκευή συγκροτημάτων διαμερισμάτων με περισσότερους από έναν όροφο (πολυκατοικίες). Η εξέλιξη αυτή σημάδεψε την αστική εικόνα της Ελλάδας, και της Αθήνας ειδικότερα, ιδιαίτερα κατά τα χρόνια μετά τον πόλεμο.

Το εργατικό κίνημα είχε αρχίσει να αναπτύσσεται ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά και η επιρροή της δεξιάς αυξήθηκε σημαντικά στην πρωτεύουσα κατά τη δεκαετία του 1939 ως αποτέλεσμα της βιομηχανικής ανάπτυξης της πόλης, της ενίσχυσης της εργατικής τάξης και της οικονομικής κρίσης του 1929.

Την ίδια περίοδο ενισχύθηκε επίσης το φεμινιστικό κίνημα, ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα. Η επονομαζόμενη γενιά του ’30, δηλαδή μία ομάδα συγγραφέων και καλλιτεχνών που βρήκαν έναν τρόπο έκφρασης κυρίως μέσω των αστικών μυθιστορημάτων, είχε έντονη παρουσία στην ελληνική λογοτεχνία, προτείνοντας νέους τρόπους αισθητικής έκφρασης και νέες ιδεολογικές προσεγγίσεις.