ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος
Η πρώτη σύρραξη
1942-1944

Αρχικά οι Δυτικές Συμμαχίες ενίσχυαν όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις με πόρους και εξοπλισμό καθώς χρειάζονταν οποιαδήποτε πιθανή βοήθεια σον Δεύτερο παγκόσμιο Πόλεμο. Πάντως, η Βρετανική Υπηρεσία Εξωτερικών, προβλέποντας το αιφνίδο κομμουνιστικό ξέσπασμα, δεν έβλεπε θετικά το γεγονός πως ο ΕΛΑΣ μετετρεπόταν σε συμβατικό στρατό μεγάλης κλίμακας αντί για ομάδα αυτόνομων μικρών στρατευμάτων χωρίς κεντρική ηγεσία και διοίκηση, όπως συνέβαινε πριν και που σίγουρα ήταν προτιμότερο από το Βρετανική πλευρά.

Από τον Οκτώβριο του 1943 και έπειτα, οι Δυτικές Συμμαχίες προσπάθησαν να ενισχύσουν τις αντικομμουνιστικές αντιστασιακές οργανώσεις και να μειώσουν την αυξανόμενη επιρροή του ΕΛΑΣ, σταματώντας τη χορήγηση πόρων και οπλισμού. Πάντως, ο ΕΛΑΣ ανέλαβε τον έλεγχο του οπλισμού των ιταλικών φρουρών στην Ελλάδα, όταν η Ιταλία τάχθηκε στο πλευρό των Δυτικών Συμμάχων το καλοκαίρι του 1943. Το 1944 ο ΕΛΑΣ είχε τη συνατότητα να εξοπλίσει τις μονάδες του με όπλα που αποτελούσαν λάφυρα από τον εχθρό, ενώ την ίδια στιγμή ο ΕΔΕΣ είχε την ανοικτή υποστήριξη των Δυτικών Συμμάχων.

Υπήρχαν επίσης αριστερές παραστρατιωτικές οργανώσεις όπως η Χ στην Αθήνα, η ΠΑΟ στη Μακεδονία και άλλες, που κατηγορήθηκαν από τον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ πως είχαν οπλιστεί από τους Γερμανούς. Όλες οι αντιστασιακές οργανώσεις στην Ελλάδα κατηγορούσαν η μία την άλλη για μυστικές συμφωνίες και πιθανή συνεργασία που έκανε την κατάσταση και τις συμμαχίες πολύ ασταθείς.

Ο ΕΑΜ ήταν ο ισχυρότερος από τους αντιστασιακούς συνδέσμους και επιτιθόταν τόσο σε μη-κομμουνιστικές αντιστασιακές οργανώσεις όσο και στις παραστρατιωτικές δυνάμεις της δοσίλογης κυβέρνησης. Για να δημιουργήσει μονοπώλιο στην αντιστασιακή δράση, ο ΕΑΜ κατηγόρησε τον ΕΔΕΣ για συνεργασία με τους Γερμανούς, καθώς ήταν πλέον προφανές πως οι Σύμμαχοι θα εισέβαλλαν στη νότια Ευρώπη μέσα δια μέσου της Ελλάδας και ο ΕΛΑΣ επιθυμούσε να βρίσκεται σε δεσπόζουσα θέση τη μέρα που οι Γερμανοί θα εγκατέλειπαν την Ελλάδα.

Η παραπάνω κατάσταση οδήγησε σε τριγωνοειδείς μάχες μεταξύ του ΕΛΑΣ, του ΕΔΕΣ και των Γερμανών. Αν συμπεριλάβουμε και την υποστήριξη των Βρετανών και της Ελληνικής Κυβέρνησης στο Κάιρο, οι παραπάνω διαμάχες επέσπευσαν τον εμφύλιο πόλεμο. Το Οκτώβριο του 1943 ο ΕΛΑΣ επιτέθηκε στους αντιπλαλους του, ιδίως στον ΕΔΕΣ, επιταχύνοντας το ξέσπασμα εμφυλίου πολέμου σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ο οποίος συνεχίστηκε εως τον Φεβρουάριο του 1944, όταν οι Βρετανοί πράκτορες στην Ελλάδα διαπραγματεύτηκαν για την εκεχειρία (συμφωνία της Πλάκας).

Ο αγώνας ήταν οδυνηρός και δεν υπήρχαν περιθώρια για εύθραυστες διαφοροποιήσεις. Όλες οι μαχόμενες πλευρές έκαψαν χωριά, δολοφόνησαν πολίτες και υποπτεύθηκαν συνεργάτες των αντίπαλων πλευρών. Σύμφωνα με το ΚΚΕ, “οι δοσίλογες οργανώσεις όπως η Χ χρησιμοποίησαν σκόπιμα στρατηγική τρομοκρατίας, ενώ η περίπτωση του ΕΛΑΣ ήταν περισσότερο αποτέλεσμα υπερ-ένθερμων τοπικών διοικητών παρά κάποιας επίσημης πολιτικής”. Ο ΕΛΑΣ ήταν επίσης υπεύθυνος για πολυάριθμες κτηνωδίες, με τη χειρότερη να είναι αυτή στον Μελιγαλά, όπου δολοφονήθηκαν 1.500 πολίτες όταν ο ΕΛΑΣ επιτέθηκε στο χωριό.

Η εκτέλεση του ηγέτη του ΕΚΚΑ, Δημήτριου Ψαρού, αποτέλεσε άλλο ένα έγκλημα του ΕΛΑΣ. Σύμφωνα με το ΚΚΕ κάποιοι από τους αξιωματικούς του ΕΛΑΣ αργότερα αποδείχθηκε πως συνεργάζονταν με τους Γερμανούς. Σύμφωνα με τους ίδιους τους αξιωματικούς, υποχρεώθηκαν να αναλάβουν τέτοια δράση μετά από τις επιθέσεις του ΕΛΑΣ κατά των υπόλοιπων αντιστασιακών οργανώσεων. Σε αρκετές περιπτώσεις πρώην αξιωματικοί του Ελληνικού στρατού αναγκάστηκαν να προσχωρήσουν στον ΕΛΑΣ με το πιστόλι στον κρόταφο, παρόλο που προτιμούσαν να ενσωματωθούν στις αντικομμουνιστικές ομάδες παρτιζάνων ή στις κυβερνητικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή.