ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Η Στρατιωτική Χούντα στην Ελλάδα
(Καθεστώς των Συνταγματαρχών)
Ο Ρόλος του Βασιλέως Κωνσταντίνου στη Χούντα

Οι τρείς πρωταγωνιστές των γεγονότων επισκέφθηκαν τον Βασιλιά Κωνσταντίνο τον 2ο στο Τατόι, τη θερινή του κατοικία που ήταν μέρος της περιουσίας της Ελληνικής Βασιλικής Οικογένειας, 15 χιλιόμετρα βόρεια της Αθήνας. Η κατοικία στο Τατόι περικυκλώθηκε από τανκς, που απέκλεισαν αποτελεσματικά κάθε περίπτωση αντίστασης. Ο Βασιλιάς διαπληκτίστηκε έντονα με τους στρατηγούς και αρχικά τους απάλλαξε από τα καθήκοντά τους, διατάζοντάς τους να επιστρέψουν με τον Σπαντιδάκη.

Αργότερα την ίδια ημέρα μετέβη στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, βόρεια του κέντρου της Αθήνας, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι διοργανωτές του πραξικοπήματος. Ο Βασιλιάς συζήτησε με τον Κανελλόπουλο, που κρατούταν εκεί, καθώς και με ανώτατους αξιωματούχους. Κανείς όμως δε βοήθηκε, καθώς ο Κανελλόπουλος ήταν φυλακισμένος και οι στρατηγοί δεν είχαν πραγματική δύναμη, όπως φαινόταν καθαρά από τις αντιδράσεις των κατώτερων αξιωματικών, οι οποίοι αρνούνταν να υπακούσουν σε εντολές και απαιτούσαν τη δημιουργία νέας κυβέρνησης υπό τον Σπαντιδάκη. Ο Βασιλιάς τελικά υποχώρησε και αποφάσισε να συνεργαστεί.

Μέχρι και σήμερα ο Βασιλιάς ισχυρίζεται πως ήταν απομονωμένος και δε γνώριζε τί άλλο να κάνει. Η δικαιολογία που χρησιμοποιεί είναι πως προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο ώστε να οργανώσει αντιπραξικόπημα για τον εκτοπισμό της χούντας. Τελικά κατάφερε να οργανώσει αντιπραξικόπημα. Πάντως, το γεγονός πως η νέα κυβέρνηση είχε δημιουργηθεί νόμιμα, όντας εγκεκριμμένη από τον αρχηγό του κράτους, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιτυχία του πραξικοπήματος.

Αργότερα, ο Βασιλιάς μετάνοιωσε για την απόφασή του. Για πολλούς Έλληνες αυτό τον συνέδεσε ανεξίτηλα με το πραξικόπημα και σαφώς έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα απόφαση κατάργησης της μοναρχίας, που επικυρώθηκε με το δημοφήφισμα του 1974.

Η μοναδική αναγνώριση που πέτυχε ο Βασιλιάς ήταν πως διόρισε Πρωθυπουργό κάποιον πολίτη και όχι τον Σπαντιδάκη. Έτσι λοιπόν επιλέχθηκε ο Κωνσταντίνος Κόλλιας, Πρώην Πληρεξούσιος Στρατηγός του Αρείου Πάγου, ανωτάτου δικαστηρίου της Ελλάδας, για να αναλάβει καθήκοντα πρωθυπουργού. Ο Κόλλιας ηταν γνωστός φιλομοναρχικός και είχε υποστεί πειθαρχικές κυρώσεις στο παρελθόν από την κυβέρνηση Παπανδρέου λόγω ανάμειξής του στις έρευνες για τον φόνο του Γρηγορίου Λαμπράκη.

Ο Κόλλιας ήταν κάτι περισσότερο από μαριονέτα, καθώς η πραγματική εξουσία βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο του στρατού, όπου ο Στρατηγός Παπαδόπουλος εμφανιζόταν ως ο ισχυρός άνδρας του πραξικοπήματος, αναλαμβάνοντας τελικά καθήκοντα Υπουργού Εθνικής Άμυνας και Υπουργού της Προεδρίας της Κυβέρνησης. Άλλα μέλη του πραξικοπήματος κατέλαβαν θέσεις-κλειδιά. Μέχρι τότε η συνταγματική νομιμότητα είχε αποφευχθεί, καθώς κάτω από το τότε Ελληνικό Σύνταγμα ο Βασιλιάς μπορούσε να διορίσει Πρωθυπουργό όποιον ήθελε, εφόσον η Βουλή έδινε ψήφο εμπιστοσύνης ή καλούνταν γενικές εκλογές.

Ήταν αυτή η κυβέρνηση, που είχε ορκιστεί το βράδυ της 21ης Απριλίου, που επισημοποίησε το πραξικόπημα υιοθετώντας “Συστατική Πράξη”, τροποποίηση νόμου που ήταν ισότιμη της επανάστασης και η οποία ακύρωνε τις εκλογές και καταργούσε αποτελεσματικά το σύνταγμα το οποίο θα αντικαθιστούταν με νέο αργότερα. Στο μεταξύ η κυβέρνηση θα αναλάμβανε την εξουσία με δικαστική απόφαση. Εφόσον παραδοσιακά τέτοιες Συστατικές Πράξεις δε χρειαζόταν να υπογραφούν από το Στέμμα, ο Βασιλιάς ποτέ δεν την υπέγραψε, γεγονός που του επέτρεπε να ισχυριστεί, έτη αργότερα, πως ποτέ δεν υπέγραψε κάποιο έγγραφο που καθιέρωνε τη χούντα.

Οι κριτικοί ισχυρίζονται πως ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ο 2ος δεν έκανε τίποτα για να αποτρέψει την κυβέρνηση, και ιδίως τον Πρωθυπουργό Κόλλια που ο ίδιος είχε επιλέξει, από το να εγκαθιδρύσει νόμιμα την αυταρχική κυβέρνηση. Η ίδια κυβέρνηση εξέδωσε νόμιμα και ενίσχυσε διάταγμα που εισήγαγε τον στρατιωτικό νόμο που είχε ήδη αναγγελθεί μέσω ραδιοφώνου κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του πραξικοπήματος. Ο Κωνσταντίνος ισχυρίστηκε πως ποτέ δεν υπέγραψε ούτε αυτό το διάταγμα.