Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1914. Αρχικά στεγαζόταν στο ισόγειο της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1930 μεταφέρθηκε μόνιμα στο Μέγαρο των Ιλισσίων, τη χειμερινή κατοικία της Δούκισσας της Πιατσέντζα, στην περιοχή μεταξύ των λεωφόρων Βασιλίσσης Σοφίας και Βασιλέως Κωνσταντίνου.

Το μέγαρο χτίστηκε το 1948 από τον αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη. Η κύρια είσοδος βρισκόταν απέναντι από τον ποταμό Ιλισσό, που ήταν ακόμη ορατός εκείνη την εποχή. Υπό την καθοδήγηση του Καθηγητή Γεωργίου Σωτηρου, ο Αριστοτέλης Ζαχος μετέτρεψε το εσωτερικό του μεγάρου σε μουσείο. Από το 1993 διεξάγονται εργασίες επέκτασης σε τρία υπόγεια επίπεδα, ώστε να δημιουργηθεί επιπλέον χώρος για τις εκθέσεις.

Το παρόν μέγαρο είναι παρόμοιο με τον προκάτοχό του. Η κύρια είσοδος βρίσκεται ακόμα επί της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας, μέσω πύλης, στη αψίδα της οποίας αναγράφεται η λέξη “ΙΛΙΣΣΙΑ”. Το κτήριο αρχικά χρησιμοποιούταν για τη φιλοξενία των υπηρετών. Σήμερα φιλοξενεί τα γραφεία, τη βιβλιοθήκη και το τμήμα ερευνών του μουσείου. Οι επισκέπτες αφότου περάσουν την πύλη οδηγούνται σε ορθογώνια αυλή, που οριοθετείται από τα παράπλευρα κτήρια του μεγάρου. Στο μέσο της αυλής υπάρχει μαρμάρινο συντριβάνι και πρωτοχριστιανικό μωσαϊκό. Οι τοίχοι γύρω από την αυλή χαρακτηρίζονται από αρχιτεκτονικά στοιχεία ποικίλων τύπων εκκλησιών.

Το κυρίως κτήριο, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Αθήνας, αποτελείται από δύο ορόφους και υπόγειο. Η βόρεια πλευρά, που φαίνεται λιγότερο “βαριά” χάρη στη στοά με την κιονοστοιχία, πλαισιώνεται από δύο πλευρικές σκάλες. Τα ανάγλυφα φατνώματα υποδηλώνουν το χώρισμα των ορόφων. Η εξωτερική πλευρά των τοίχων είναι καλυμμένη με μάρμαρο. Γενικά, το κτήριο έχει περισσότερο τη μορφή Τοσκανικης Αναγεννησιακής βίλλας με κλασικά (κυρίαρχες οριζόντιες γραμμές, χαμηλούς περιγραφμένους πύργους) και ρομαντικά στοιχεία (αψιδωτοί θόλοι, προεξέχουσα σκεπή).

Όταν ολοκληρωθούν οι επεκτάσεις, τα 15.000 αντικείμενα της συλλογής θα εκτίθενται στο σύνολό τους και το κτήριο θα σχηματίζει ένα μεγαλύτερο αρχαιολογικό πάρκο, που θα περιλαμβάνει το Αριστοτέλιο Λύκειο και ένα μικρό υπαίθριο αμφιθέατρο.

Η μεγάλη συλλογή του μουσείου καταγράφει την εξέλιξη της τέχνης από την πρωτοχριστιανική περίοδο εως τη μεταβυζαντινή εποχή (4ος – 19ος αιώνας). Οι συλλογές περιλαμβάνουν γλυπτά, έργα ζωγραφικής και μικρά στολίδια από την Ελλάδα και άλλα μέρη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπως η Μικρά Ασία, η Μαύρη Θάλασσα, η Ανατολική Θράκη, η Κοπτική Αίγυπτος και τα Πριγκηπάτα του Δούναβη, που κάλυπταν γενικά την περιοχή της σύγχρονης Ρουμανίας.

Επίσης σημαντική είναι η εικόνα του 13ου αιώνα με δύο απεικονίσεις του Αγίου Γεωργίου στις πλευρές της, μία ζωγραφιστή και μία σκαλιστή, με σκηνές από τη ζωή του αγίου. Μεταξύ των πολυάριθμων μεταβυζαντινών εικόνων (15ος εως 19ος αιώνας) συναντούμε σπάνια υπογεγραμμένα έργα Κρητικών ζωγράφων, όπως ο Άγγελος, ο Ανδρέας Ριτζος και ο Μιχαήλ Δαμασκηνός.

Το μεγαλύτερο τμήμα της συλλογής του μουσείου αποτελείται από περίπου 4.000 θρησκευτικά και κοσμικά τεχνήματα και στολίδια. Μεταξύ των σημαντικότερων από αυτά συγκαταλέγονται λάμπες λαδιού από την Αττική, την Κόρινθο, τη Μικρά Ασία και τη Βόρεια Αφρική, διακοσμημένες με σκηνές από τις Ρωμαϊκές και τις Χριστιανικές Παραδόσεις, που χρονολογούνται από τον 3ο εως τον 6ο αιώνα.

Υπάρχουν επίσης μικρές κεραμικές φιάλες ιερού λαδιού, γνωστές και ως ευλογίες, τις οποίες έφεραν μαζί τους προσκυνητές από τον Ναό του Αγιου Μενα στην Αλεξάνδρεια. Η συλλογή περιλαμβάνει διακοσμημένους σταυρούς, λάρνακες από ιερό ξύλο, μεταβυζαντινά θρησκευτικά τεχνήματα, σπάνια χρυσά νομίσματα 24 καρατίων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (συλλογή Αυγέρη) καθώς και κοσμήματα από τον 2ο εως τον 7ο αιώνα και τον Θησαυρό της Μυτιλήνης, που ανακαλύφθηκε τυχαία κατά τη διάρκεια ανασκαφών πριν από την κατασκευή του αεροδρομίου. Ο Θησαυρός περιέχει πολύτιμα τεχνήματα, χρυσά νομίσματα και κοσμήματα.

Η συλλογή γλυπτών αποτελείται από περίπου 2.000 βυζαντινά και μεταβυζαντινά τεμάχια. Πρόκειται για κυρίως αρχιτεκτονικά στοιχεία από ερειπωμένες εκκλησίες στην Αττική, καθώς και για διακοσμητικά στοιχεία, όπως το διάσημο μικρό άγαλμα του Χριστού-Ορφέα από την Αίγινα (4ος αιώνας) και ένα κοιλανάγλυφο γλυπτό από τη Νάξο (περ. 400) όπου απεικονίζεται η σκηνή της Θείας Γέννησης. Το τελευταίο είναι ένα σπάνιο αφηγηματικό γλυπτό της πρωτοχριστιανικής εποχής.

Εξίσου σημαντική, αν και λιγότερο γνωστή, είναι η συλλογή κεραμεικών ειδών, που αποτελείται από ευρήματα από ανασκαφές ή ναυάγια στην περιοχή της μεγάλης Ελλάδας και στην περιοχή του Φοστατ στην Αίγυπτο. Περιλαμβάνει αντικείμενα από όλη την περίοδο της Βυζαντινής τέχνης και συναντούμε επίσης πρωτοχριστιανικά ταφικά αναθήματα και βυζαντινά μαγειρικά σκεύη με επίστρωση γυαλιού.

Even belangrijk maar minder gekend is de ceramiek verzameling die bestaat uit vondsten uit opgegraven scheepswrakken uit Griekenland en Fostat in Egypte. Ze bevat voorwerpen uit de ganse periode van Byzantijnse kunst inclusief Vroeg Christelijke grafoffers en Byzantijnse geglazuurde kookpotten.

Επίσης υπάρχουν πολυάριθμα υφάσματα και Κοπτική ύλη, που δωρήθηκαν στο μουσείο από τον Αντώνη Μπενάκη και καλύπτουν τους πρώτους επτά χριστιανικούς αιώνες. Στα προηγούμενα προστίθενται εκκλησιαστικά υφάσματα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής (κανονικά, επιτάφιοι κλπ) πολλά από τα οποία αποτελούν έξοχα παραδείγματα χρυσής κεντητικής. Τα παλαιότερα από τα παραπάνω υφάσματα χρονολογούνται από τον 14ο και 15ο αιώνα. Η διακόσμηση των βυζαντινών εκθεμάτων είναι μονότονη και μιμούνται έργα ζωγραφικής, ενώ τα μεταβυζαντινά δείγματα είναι επηρεασμένα από τη δυτική και τη λαϊκή τέχνη.

Τέλος, στα εκθέματα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου περιλαμβάνονται χειρόγραφα, τοιχογραφίες του 13ου και 14ου αιώνα, μωσαϊκά, ξυλόγλυπτα τεχνήματα, χάλκινα έργα χαρακτικής, λιθογραφίες και αντίγραφα έργων ζωγραφικής που φιλοτεχνήθηκαν από διάσημους Έλληνες ζωγράφους όπως ο Φώτης Κόντογλου. Το μουσείο διαθέτει τμήμα συντήρησης και από το 1989 διοργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα, κυρίως για μαθητές, ώστε να εξοικειωθούν με τον Βυζαντινό κόσμο.

Ώρες λειτουργίας και τιμή εισιτηρίου
1, οδός Κουμπαρη & λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας
Σύνταγμα ή Ευαγγελισμός
Δείτε το Ελληνικό γλωσσάρι για επεξήγηση τυπικών λέξεων.