Εθνική Πινακοθήκη
Μουσείο Αλεξανδρου Σουτζου

Η Εθνική Πινακοθήκη (Μουσείο Αλεξανδρος Σουτζος) είναι το σημαντικότερο ίδρυμα στην Ελλάδα, που είναι αφιερωμένο στο θέμα της ιστορίας της Ελληνικής Τέχνης. Τα έργα τέχνης που διακοσμούν τις αίθουσες της πινακοθήκης δίνουν μία ολοκληρωμένη εικόνα των αισθητικών μονοπατιών και της ιστορίας της τέχνης στη σύγχρονη Ελλάδα.

Όταν ιδρύθηκε η Εθνική Πινακοθήκη το 1900, διέθετε 258 έργα από τις συλλογές του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Τεχνικής Σχολής Αθηνών. Ο πρώτος έφορος του μουσείου ήταν ο ζωγράφος Γεώργιος Ιακωβαδης. Ένα χρόνο αργότερα η συλλογή του Αλεξανδρου Σουτζου (107 πίνακες) δωρήθηκε στην Πινακοθήκη.

Ο Σουτζος, δικηγόρος και λάτρης της τέχνης, διέθεσε την περιουσία του προς δημιουργία μεγάλης συλλογής έργων τέχνης και προς θεμελίωση μουσείου ζωγραφικής. Η Εθνική Πινακοθήκη δημιουργήθηκε το 1954, έπειτα από δωρεά του Αλεξανδρου Σουτζου. Οι αρχικές εκθέσεις εμπλουτίστηκαν με δωρεές και δώρα τελευταίας επιθυμίας καλλιτεχνών και Ελλήνων λάτρεων της τέχνης, καθώς και αγοραστών σημαντικών έργων. Η δωρεά από τη συλλογή του Ευριπίδη Κουτλίδη ήταν ιδιαίτερα σημαντική και συμπλήρωσε την παρουσίαση της ιστορίας της σύγχρονης ελληνικής ζωγραφικής (19ος-20ος αιώνας).

Η συλλογή της πινακοθήκης, που τώρα αποτελείται από περισσότερους από 9.500 πίνακες, γλυπτά και έργα χαρακτικής, βρήκε μόνιμη στέγη το 1976, όταν άνοιξε το τωρινό κτήριο. Οι εργασίες κατασκευής άρχισαν το 1964 υπό την επίβλεψη των αρχιτεκτόνων Φατούρου, Μυλωνά και Μουτσόπουλου. Είναι ένα χαμηλό κτήριο με δύο πτέρυγες και ακολουθεί τον σύγχρονο αρχιτεκτονικό ρυθμό των δημοσίων κτηρίων.

Σύντομες εκθέσεις καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος λαμβάνουν χώρα στην πρώτη πτέρυγα. Στις αίθουσες της δεύτερης και μεγαλύτερης πτέρυγας εκτίθεται το μεγαλύτερο μέρος της μόνιμης έκθεσης πινάκων ζωγραφικής. Η έξοχη συλλογή γλυπτών του 19ου και 20ου αιώνα θα στεγαστεί στο Μουσείο Γλυπτικής στο Γουδί.

Δίνεται προτεραιότητα στη σύγχρονη ελληνική ζωγραφική και στην προσέγγιση των λάτρεων της τέχνης προς τα έργα των σημαντικότερων Ελλήνων καλλιτεχνών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον 19ο και στον 20ο αιώνα, ενώ, εξαιτίας της έλλειψης χώρου, οι επόμενες γενιές των καλλιτεχνών εκπροσωπούνται μόνο από μερικά αντιπροσωπευτικά έργα. Η μικρή, αλλά εξαιρετική, συλλογή ευρωπαϊκών πινάκων ζωγραφικής από τον 14ο εως τον 20ο αιώνα δεν εκτίθεται μόνιμα, αλλά αυτό εξαρτάται από το μέγεθος του απαιτούμενου χώρου για τις προσωρινές εκθέσεις.

Η μόνιμη συλλογή ελληνικών πινάκων ζωγραφικής επεκτείνεται στον πρώτο και τον δεύτερο όροφο της κύριας πτέρυγας. Στον πρώτο όροφο οι επισκέπτες μπορούν να δουν έργα του 19ου και στον δεύτερο όροφο του 20ου αιώνα αντίστοιχα. Οι πίνακες παρουσιάζονται σε χρονολογική σειρά και σε θεματικές ενότητες. Χωρίσματα διαιρούν τον χώρο σε διαφορετικές υποπτέρυγες. Με αυτό τον τρόπο οι επισκέπτες αποκτούν ολοκληρωμένη εικόνα της εξέλιξης της ελληνικής ζωγραφικής και έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν τα καλύτερα παραδείγματα καλών τεχνών στην πορεία των δύο αιώνων.

Η περιήγηση αρχίζει στην κύρια αίθουσα του πρώτου ορόφου, δεξιά της εισόδου. Εκεί βρίσκονται τα παλαιότερα έργα της συλλογής, συμπεριλαμβανομένων έργων του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, γνωστού και ως Ελ Γκρέκο. Η ιστορία της σύγχρονης ελληνικής τέχνης ξεκίνησε με την έλευση ζωγράφων από τα Ιόνια νησιά, οι οποίοι εκπροσωπούνται από αρκετούς σημαντικούς πίνακες, που παρουσιάζονται σε ξεχωριστή πτέρυγα.

Εξαίσια πορτραίτα, τοπία και ιστορικές σκηνές αντιπροσωπεύουν τα πρώτα χρόνια του Ελληνικού Κράτους (1832-63). Ο σημαντικότερος καλλιτέχνης της εποχής είναι ο Θεόδωρος Βριτζακης, ο οποίος απεικόνισε τις ηρωικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Επιπλέον, τα τρία πορτραίτα από τον Νικόλαο Κουνελακη, όπου απεικονίζεται η οικογένεια του καλλιτέχνη, είναι τυπικά των δυνατοτήτων της τέχνης του πορτραίτου.

Μερικά από τα σημαντικότερα έργα δημιουργήθηκαν από ακαδημαϊκούς ζωγράφους που σπούδασαν στο Μόναχο τον 19ο αιώνα. Τα έργα αυτά παρουσιάζονται στην πτέρυγα “Το Bourgeoisie και οι καλλιτέχνες του”. Κύριοι εκπρόσωποι της Σχολής του Μονάχου, που κυριάρχησε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, είναι ο Νικηφόρος Λύτρας, ο Κωνσταντίνος Βολανάκης, ο Νικόλαος Γκύζης και ο Γεώργιος Ιακωβίδης.

“Ο Αρραβώνας των Παιδιών” του Γκύζη, του Έλληνα ζωγράφου που ασκούσε μεγάλη επιροή στην εποχή του, ξεχωρίζει λόγω της ωριμότητάς του ενώ τα έργα “Τέχνες και Πνεύματα”,”Ανοιξιάτικη Συμφωνία” και “Έρχεται ο Γαμπρός” αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα του προσωπικού ύφους του καλλιτέχνη με συμβολικούς υπαινιγμούς. Το πορτραίτο του Λύσανδρου Καυταντζόγλου από τον μεγάλο δάσκαλο Νικηφόρο Λύτρα ξεχωρίζει για την ψυχολογική ανάλυση του εικονιζόμενου. Έργα των τελών του 19ου αιώνα που εκτίθενται στην υπόλοιπη αίθουσα εισαγάγουν τους επισκέπτες στη διαφορετική ατμόσφαιρα της χρωματικής ευαισθησίας που εμπνέεται από τον Ιμπρεσιονισμό. “Το Λιμάνι της Κοπεγχάγης” από τον Ιωάννη Αλταμουρα ξεχωρίζει για το πρωτοπόρο πνεύμα και τον λυρισμό που το διακρίνει.

Τα έργα των καλλιτεχνών του 20ου αιώνα παρουσιάζονται στον δεύτερο όροφο. Η καινοτομία, ο πειραματισμός, οι ειδικές τεχνικές ζωγραφικής και η πρωτοτυπία αποτελούν χαρακτηριστικά των έργων αυτών, που όλα εκφράζουν το ελληνικό πνεύμα μέσα από την τέχνη. Οι διασημότεροι καλλιτέχνες που συναντούμε στην πτέρυγα “Προς τον ελληνικό Εκσυγχρονισμό” είναι ο Κωνσταντίνος Παρθένης και ο Κωνσταντίνος Μαλέας, που θεωρούνται οι “πατέρες της ελληνικής ζωγραφικής”. Η “Αποθέωση του Αθανασίου Διοδακη”, έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη, και το “Καμμένο Νησί της Σαντορίνης”, έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη και του Κωνσταντίνου Μαλέα, αποκαλύπτουν την ιδιοφυία και τη μοναδικότητα των δημιουργών τους.

Η περίοδος του μεσοπολέμου εκπροσωπείται από την επονομαζόμενη Γενιά του ’30. Σημαντικές προσωπικότητες όπως ο Σπύρος Παπαλουκάς, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος, ο Γιάννης Μοραλης και ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας εναρμονίστηκαν άριστα με το σύγχρονο ευρωπαϊκό ύφος, αλλά επίσης εξέφρασαν την Ελλάδα μέσα από την τέχνη, αξιοποιώντας στο μέγιστο όλες τις ευκαιρίες που προσέφερε το παρελθόν, η ιστορία, η παράδοση και ο μοντερνισμός.

Τα έργα του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, του ζωγράφου που υιοθέτησε τον κυβισμό, και τα έργα του Γιώργου Μπουζιανη με τη μοναδική εξπρεσιονιστική γλώσσα εκφράζουν τέλεια τις νεωτεριστικές τάσεις αυτών των καλλιτεχνών. Μεταξύ των έργων που δημιουργήθηκαν μετά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και βρίσκονται στην τελευταία πτέρυγα της έκθεσης, το σημαντικότερο είναι “Ο Επιτάφιος” του Γιάννη Μοραλη, ενός από τους πιο καταξιωμένους Έλληνες καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Η μικρή αίθουσα στον δεύτερο όροφο φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις επιλεγμένων σύγχρονων πινάκων ζωγραφικής από τη συλλογή της πινακοθήκης, ολοκληρώνοντας έτσι την ιστορία της ελληνικής ζωγραφικής.

Ώρες λειτουργίας και τιμή εισιτηρίου
50, λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου
Μεταξουργείο